Czas pracy kierowców - Dodatek nr 7 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 7 (265) z dnia 1.04.2010

Mierniki czasu pracy

Czas pracy kierowców jest rozliczany w odcinkach dobowych, tygodniowych i w przyjętych przez pracodawcę okresach rozliczeniowych czasu pracy.

Doba pracownicza

Czas pracy kierowców będących pracownikami najbardziej ogranicza doba pracownicza, którą liczymy jako 24 kolejne godziny, poczynając od godziny rozpoczęcia pracy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy (art. 8 ustawy o czasie pracy kierowców). Doba dla kierowcy jest więc liczona w identyczny sposób, jak dla pozostałych pracowników i nie pokrywa się z dobą kalendarzową. Planowanie czasu pracy z naruszeniem doby pracowniczej powoduje natomiast pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli wskutek takiego działania kierowca przepracuje w jednej dobie powyżej 8 godzin (norma dobowa).
 

Kierowca zatrudniony w systemie podstawowym pracował w poniedziałek w godzinach 9⁰⁰-17⁰⁰, a we wtorek ze względu na długą trasę rozpoczął pracę o 7⁰⁰, kończąc przewóz o godzinie 17⁰⁰. W takim przypadku czas pracy kierowcy należy rozliczyć według dób pracowniczych, a nie kalendarzowych w sposób następujący:

• poniedziałek - 10 godzin, w tym 2 nadgodziny (doba od 9⁰⁰ w poniedziałek do 9⁰⁰ we wtorek),

• wtorek - 8 godzin (doba od 9⁰⁰ we wtorek do 9⁰⁰ w środę).

Złamanie doby pracowniczej oznacza w większości przypadków popełnienie wykroczenia przeciwko prawom pracownika ze względu na naruszenie przepisów o czasie pracy. W odniesieniu do tej kwestii w przypadku kierowców wypowiedział się Główny Inspektorat Pracy (stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z dnia 2 czerwca 2008 r. w sprawie nadgodzin kierowców, znak pisma: GPP-302-4560-264/08/PE), stwierdzając, że w przypadku gdy regulacje polskiej ustawy o czasie pracy kierowców są odmienne od przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 lub Umowy AETR, to te drugie przepisy będą miały pierwszeństwo. W ocenie Głównego Inspektoratu Pracy naruszenie doby pracowniczej przez kierowcę może spowodować pracę w godzinach nadliczbowych, która powinna zostać zrekompensowana zgodnie z przepisami przewidzianymi w Kodeksie pracy. Praktyki takie nie stanowią jednak wykroczenia, zważywszy na brzmienie rozporządzenia (WE) nr 561/2006 i Umowy AETR, które dopuszczają kontynuowanie czasu prowadzenia pojazdu po wykorzystaniu niezbędnego odpoczynku dziennego, czy tygodniowego.

Tydzień

Największą odmiennością w planowaniu i rozliczaniu czasu pracy kierowców jest pojęcie tygodnia, które odbiega od pojęcia przyjętego na gruncie przepisów Kodeksu pracy. Tygodnie w przypadku kierowców liczy się zawsze od poniedziałku do niedzieli, co oznacza, że mogą one przypadać w różnych miesiącach kalendarzowych, a także w różnych okresach rozliczeniowych czasu pracy. O powyższym należy pamiętać rozliczając czas pracy kierowców.
 

Firma transportowa otrzymała pilne krótkoterminowe zlecenie przewozowe, które kierowca musiał wykonać na przełomie marca i kwietnia 2010 r. Kierowca jest zatrudniony w miesięcznym okresie rozliczeniowym, a w okresie od 29 marca do 3 kwietnia 2010 r. pracował w sumie 60 godzin. W takim przypadku jego czas pracy z tego tygodnia należy zaliczyć w części do marca, a w części do kwietnia, choć z punktu widzenia rozliczania ograniczenia 60 godzin pracy jest to jeden tydzień.

Okres rozliczeniowy

Jego definicji nie wprowadzono w żadnych przepisach, ale służy on dwu celom. Jest to okres czasu, dla którego oblicza się wymiar czasu pracy oraz po zakończeniu którego weryfikuje się przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Po jego upływie pracodawca jest bowiem zobowiązany rozliczyć faktycznie przepracowany przez kierowcę czas pracy i ustalić czy pracował on w nadgodzinach średniotygodniowych i odpowiednio je zrekompensować.
 

Maksymalna długość okresu rozliczeniowego dla kierowcy może wynosić 4 miesiące, ale nie jest ona możliwa do wprowadzenia w każdym systemie czasu pracy. Najczęściej stosuje się okresy jednomiesięczne, nie ma jednak przeszkód dla zastosowania okresów kilkutygodniowych. W niektórych przypadkach może to znacznie ułatwić planowanie harmonogramów czasu pracy i rozliczanie czasu pracy.
 

Kierowca pracuje w 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym liczonym zawsze od poniedziałku do niedzieli. Taki okres rozliczeniowy nie pokrywa się z miesiącami kalendarzowymi, ale dzięki temu każdy harmonogram opiewający na tygodnie będzie przypadał zawsze w jednym okresie rozliczeniowym, a nie przypadnie po części na 2 okresy rozliczeniowe. Dodatkową korzyścią z wprowadzenia takiego okresu rozliczeniowego będzie ułatwienie w liczeniu wymiarów czasu pracy i rozliczaniu nadgodzin średniotygodniowych, gdyż będą zawsze pełne tygodnie.

Zaletą dłuższych okresów rozliczeniowych będzie możliwość bardziej elastycznego planowania czasu pracy, gdyż wtedy oblicza się wymiar czasu pracy dla całego okresu rozliczeniowego, a nie dla poszczególnych miesięcy wchodzących w jego skład. Oznacza to zatem, że w jednym miesiącu pracownik może przepracować nawet 200 godzin bez wypracowania żadnej godziny nadliczbowej, jeśli w innym miesiącu okresu rozliczeniowego przepracuje odpowiednio mniejszą liczbę godzin. W takim przypadku powinna się zgadzać suma godzin przepracowanych łącznie w okresie rozliczeniowym, która - aby nie było nadgodzin - nie może być większa niż wymiar czasu pracy. Liczby godzin przepracowywanych w poszczególnych miesiącach nie mają tutaj znaczenia. Należy jednakże zaznaczyć, iż planowanie czasu pracy powinno uwzględnić wszystkie obowiązujące w tym zakresie reguły m.in. dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego.