Zmiany jakie nastąpią w czasie pracy kierowców samozatrudnionych

Podstawową zmianą, która wejdzie do naszego porządku prawnego jest uregulowanie w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155) czasu pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy. Ustawa zmieniająca przewiduje, że przepisy ustawy o czasie pracy kierowców znajdą zastosowanie do przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, w rozumieniu art. 4 pkt 6a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1265 z późn. zm.) oraz osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących tak rozumiane przewozy drogowe na jego rzecz. Zagadnienie czasu pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy będzie uregulowane w nowym rozdziale 3a, dodanym do ustawy o czasie pracy kierowców.

Odwołanie się w art. 2 noweli do przewozu drogowego w rozumieniu art. 4 pkt 6a ustawy o transporcie drogowym powoduje przy tym, że omawiana nowelizacja nie znajdzie zastosowania do kierowców wykonujących przewóz drogowy pojazdami lub zespołami pojazdów przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą w niezarobkowym przewozie drogowym osób oraz pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony (art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o transporcie drogowym). W konsekwencji kierowcy samochodów osobowych i lekkich aut dostawczych nadal pozostaną poza regulacją, gdyż w przypadku zatrudnienia innego niż pracownicze ich czas pracy, przerwy i odpoczynki nadal nie będą podlegać żadnym limitom.

Definicji czasu pracy przedsiębiorców i osób niebędących pracownikami wykonujących osobiście przewozy na rzecz przedsiębiorcy poświęcono nowy art. 26b ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Przewiduje on, że jest to czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, w którym pozostają oni na swoich stanowiskach pracy, będąc w dyspozycji podmiotu, dla którego świadczą usługę przewozu i wykonują czynności, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. W praktyce oznacza to, że czas pracy kierowców niebędących pracownikami obejmuje ten sam katalog czynności bezpośrednio związanych z wykonaniem przewozu drogowego, co pracowników. Do czasu pracy kierowców niebędących pracownikami wykonujących osobiście przewozy na rzecz przedsiębiorcy wlicza się również okresy poza przyjętym rozkładem czasu pracy, gdy kierowca pozostaje na stanowisku pracy w gotowości do jej wykonywania, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu (nowy art. 26b ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców). Jedyną różnicą w porównaniu do kierowców - pracowników będzie brak prawa do przerwy wliczanej do czasu pracy w wymiarze 15 minut, gdy jest on co najmniej równy 6 godzinom w danej dobie.

Czas pracy kierowców niebędących pracownikami jest limitowany w tygodniu i nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin na tydzień w maksymalnie 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Podobnie jak u pracowników czas pracy w tygodniu może być przedłużony maksymalnie do 60 godzin w jednym tygodniu (kilku tygodniach) pod warunkiem, że zostanie to skompensowane w skali okresu rozliczeniowego tak, aby średni tygodniowy czas pracy nie przekroczył 48 godzin. Warto pamiętać, że mocą nowego art. 26c ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców wskazane limity czasu pracy obowiązują przedsiębiorców i osoby wykonujące osobiście przewozy drogowe niezależnie od liczby podmiotów, na których rzecz wykonują one przewozy. Limity te obowiązują również w przypadku, gdy przedsiębiorca lub osoba wykonująca osobiście przewóz drogowy jest jednocześnie zatrudniona jako kierowca na podstawie stosunku pracy.

Do kierowców niebędących pracownikami należy odpowiednio stosować art. 13 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, a więc mają oni prawo do przerw przeznaczonych na odpoczynek, przysługujących po 6 kolejnych godzinach pracy w wymiarze 30 minut, gdy czas pracy w dobie nie przekracza 9 godzin lub 45 minut w pozostałych przypadkach. Tak jak u pracowników może być ona dzielona na części nie krótsze niż 15 minut, wykorzystywane w trakcie 6-godzinnego okresu lub bezpośrednio po nim. Wyjątek dotyczy kierowców korzystających z przerw w prowadzeniu pojazdu w oparciu o art. 7 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego… (Dz. U. UE L 06.102.1), zwanym dalej rozporządzeniem (WE) nr 561/2006 lub art. 7 Umowy Europejskiej sporządzonej w Genewie dnia 1 lipca 1970 r. dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) - Dz. U. z 1999 r. nr 94, poz. 1086 i 1087, zwanej dalej Umową AETR. W związku z koniecznością odpowiedniego stosowania art. 27 ust. 4 ustawy o czasie pracy kierowców nie będą oni mieli prawa do przerw, o których mowa w art. 13 ust. 1 tej ustawy. Regulacja ta jest analogiczna jak dla kierowców etatowych, w przypadku których udzielenie przerwy w jeździe zwalnia z obowiązku udzielenia przerwy w czasie pracy. Kierowcy ci mają prawo do odpoczynków w oparciu o przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 albo Umowy AETR (art. 26c ust. 5 ustawy). Ustawodawca uniknął w ten sposób wprowadzania zmian w istniejącym stanie rzeczy, gdyż kierowcy wykonujący przewóz podlegający pod regulacje wymienionych aktów prawa międzynarodowego musieli już dotychczas korzystać z odpoczynków, zgodnie z wynikającymi z nich zasadami mimo braku takiej regulacji w rodzimych przepisach.

Do omawianej grupy kierowców stosuje się ponadto ograniczenie wynikające z art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców, limitujące do 10 godzin czas pracy w dobie, jeśli była ona choć w części wykonywana w porze nocnej wynikającej z art. 2 pkt 6a tej ustawy. Prawidłowa realizacja tego przepisu będzie więc wymagała określenia pory nocnej przez przedsiębiorców, którzy nie zatrudniają kierowców, lecz zlecają przewozy w oparciu o umowy prawa cywilnego osobom fizycznym lub przedsiębiorcom.

Nowelizacja wprowadza obowiązek ewidencjonowania czasu pracy kierowców niebędących pracownikami. W przypadku przedsiębiorców wykonujących przewozy osobiście, obowiązek ewidencjonowania czasu pracy obciąża samego zainteresowanego (nowy art. 26d ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Z kolei wobec osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, wykonujących osobiście przewozy drogowe na jego rzecz, obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy obciąża tego przedsiębiorcę (nowy art. 26d ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców). Ewidencja kierowców niebędących pracownikami może mieć jedną z 5 form przewidzianych dla pracowników z uwagi na obowiązek odpowiedniego stosowania art. 25 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. W praktyce oznacza to, że od przedsiębiorcy wykonującego przewóz drogowy osobiście w ramach prowadzonej działalności lub korzystającego w tym zakresie z usług osoby fizycznej, niebędącej jego pracownikiem zależy, czy nada walor ewidencji zapisom na wykresówkach, wydrukom lub plikom pobranym z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, innym dokumentom potwierdzającym czas pracy kierowcy i rodzaj jego czynności (np. kartom drogowym) lub rejestrom opracowanym na podstawie ww. dokumentów, czyli klasycznej ewidencji pracowniczej.

Przedsiębiorca ma ponadto obowiązek przechowywania ewidencji czasu pracy (własnej lub osoby niebędącej pracownikiem) przez okres 2 lat od zakończenia objętego nią okresu. W tym drugim przypadku przedsiębiorca, na rzecz którego wykonywany jest przewóz drogowy ma ponadto obowiązek wydawać kierowcom niebędącym pracownikami kopie ewidencji czasu pracy (nowy art. 26e ust. 2 ustawy).

Wspomnijmy, że wraz ze zmianami do ustawy o czasie pracy kierowców w życie wejdą nowe przepisy ustawy o transporcie drogowym regulujące odpowiedzialność za naruszenia czasu pracy przez kierowców niebędących pracownikami. Ponadto przedsiębiorcy osobiście wykonujący przewóz drogowy oraz osoby niezatrudnione przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujące przewozy drogowe na jego rzecz będą podlegać kontroli Inspekcji Transportu Drogowego w zakresie przestrzegania czasu pracy.