Nowe zasady działania firm transportowych

Już niedługo zaczną obowiązywać przepisy ustawy nowelizującej ustawę o transporcie drogowym oraz ustawę o czasie pracy kierowców. Większość z nich wejdzie w życie 15 sierpnia 2013 r., część jednak (m.in. w zakresie czasu pracy kierowców) wejdzie w życie 16 lipca br. Istotą nowelizacji jest wprowadzenie nowych zasad wykonywania przewozów drogowych, w tym zasad dostępu do zawodu przewoźnika drogowego oraz do rynku krajowego i międzynarodowego transportu drogowego. Ponadto ustawa wdraża dyrektywę unijną dotyczącą organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego.

Nowelizacja przepisów ustawy o transporcie drogowym jest efektem wdrożenia do polskiego porządku prawnego przepisów trzech rozporządzeń Unii Europejskiej dotyczących warunków dostępu do zawodu przewoźnika drogowego i zasad wykonywania przewozów drogowych. Chodzi tu o rozporządzenia:

Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1071/2009/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylającego dyrektywę Rady 96/26/WE (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 51, ze zm.),
Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1072/2009/WE z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 72, ze zm.),
Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1073/2009/WE z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 88, ze zm.).

Zezwolenia i licencje

Zamiast dotychczasowej licencji od przewoźników krajowych wymagane będzie zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Zgodnie z nowymi przepisami podjęcie i wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego wymagać będzie uzyskania odpowiedniej licencji wspólnotowej, na zasadach określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1072/2009/WE oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1073/2009/WE.

Licencja wspólnotowa przyznawana będzie przedsiębiorcy, jeżeli posiada on zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Wykonywanie krajowego transportu drogowego w zakresie przewozu osób:

samochodem osobowym,
pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą - wymaga uzyskania licencji.

Nowelizacja jasno precyzuje, jakie wymogi trzeba będzie spełnić, aby taką licencję uzyskać (patrz ramka).

Certyfikat kompetencji zawodowych

Nowelizacja wprowadza też regulacje dotyczące uzyskiwania certyfikatu kompetencji zawodowej przewoźnika drogowego.

W celu uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych w drogowym transporcie osób lub rzeczy wymagane będzie wykazanie się wiedzą niezbędną do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego, określoną w załączniku I do rozporządzenia nr 1071/2009/WE. Warunkiem koniecznym będzie też złożenie, z wynikiem pozytywnym, egzaminu pisemnego przed komisją egzaminacyjną, działającą przy jednostce certyfikującej. Na egzamin złożą się dwie części:

test pisemny zawierający zbiór pytań i odpowiedzi wielokrotnego wyboru,
pisemne zadanie egzaminacyjne.

Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać z każdej części egzaminu, stanowi 50% ogólnej liczby możliwych do uzyskania punktów. Warunki i tryb przeprowadzenia egzaminu określać będzie regulamin, opracowany przez jednostkę certyfikującą wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw transportu.

Nowe przepisy przewidują możliwość zwolnienia z obowiązku zdawania egzaminu pisemnego, w odniesieniu do osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów II stopnia, jednolitych studiów magisterskich bądź świadectwem ukończenia studiów podyplomowych, których program obejmuje zakres zagadnień, o którym mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia nr 1071/2009/WE.

Czas pracy kierowców-przedsiębiorców

Nowelizacja ustawy o transporcie drogowym wprowadziła zmiany w ustawie o czasie pracy kierowców. Na podstawie tej nowelizacji, regulacje ustawy o czasie pracy kierowców obejmą też przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, w rozumieniu art. 4 pkt 6a ustawy o transporcie drogowym oraz osoby niezatrudnione przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujące przewozy drogowe na jego rzecz. Przepisy dotyczące czasu pracy wskazanych grup kierowców wejdą w życie 16 lipca 2013 r.

Do tej daty kierowcy, którzy wykonują przewozy drogowe w ramach własnej firmy lub osoby, które świadczą taką pracę na podstawie umów prawa cywilnego, pozostają poza zakresem ustawy o czasie pracy kierowców. Od 16 lipca br. sytuacja ta ulegnie zmianie, przy czym wspomniana nowelizacja nie będzie dotyczyła kierowców-przedsiębiorców oraz kierowców zatrudnianych przez tych przedsiębiorców na podstawie umowy cywilnoprawnej, którzy wykonują przewozy drogowe:

pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony,
przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż 9 osób licząc z kierowcą.

Wskazane wyłączenie wynika z odwołania się w przepisach nowelizujących do przewozu drogowego w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym. Ustawa ta zaś nie obejmuje swoim zakresem kierowców wykonujących przewozy pojazdami do 3,5 tony i przeznaczonymi do przewozu do 9 osób włącznie z kierowcą.

Natomiast w stosunku do kierowców, których od 16 lipca br. będą obowiązywały nowe regulacje, zastosowanie znajdzie ustawa o czasie pracy kierowców - art. 1 pkt 1a i 1b oraz nowy rozdział 3a ustawy. W odniesieniu do kierowców wykonujących przewozy pojazdami powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób licząc z kierowcą (z wyjątkiem przewozów regularnych na trasach do 50 km) stosowane będzie ponadto rozporządzenie WE nr 561/2006 lub Umowa AETR - jako akty prawne mające pierwszeństwo przed ustawą o czasie pracy kierowców. W związku z tym czas prowadzenia pojazdu przez tych kierowców, ich przerwy w jeździe i odpoczynki będą wynikały ze wskazanych powyżej przepisów międzynarodowych. Przepisy wprowadzone nowelizacją ustawy o transporcie drogowym i czasie pracy kierowców nie przewidują w tym zakresie odrębnych regulacji, odwołując się do wymienionego rozporządzenia i umowy.

Normy czasu pracy

Czasem pracy kierowców, których obejmie ustawa nowelizująca, jest czas od rozpoczęcia do zakończenia zadania przewozowego, w trakcie którego pozostają oni na stanowisku pracy, będąc w dyspozycji podmiotu, na rzecz którego wykonują przewóz i wykonując czynności wymienione w art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Chodzi tu m.in. o takie czynności, jak:

prowadzenie pojazdu,
dokonanie załadunku i rozładunku oraz nadzór nad tymi czynnościami,
czynności spedycyjne,
obsługa codzienna pojazdów i przyczep.

Do czasu pracy zalicza się ponadto okresy pozostawania w gotowości do wykonywania pracy przypadające poza ustalonym rozkładem czasu pracy (związane m.in. z załadunkiem i rozładunkiem), jeśli ich czas trwania nie jest znany przed rozpoczęciem zadania albo danego okresu.

Tygodniowy czas pracy kierowcy nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Tygodniowa norma czasu pracy kierowcy samozatrudnionego lub wykonującego przewozy na podstawie umów cywilnoprawnych ma charakter przeciętny. W ramach tej normy czas pracy kierowcy w danym tygodniu może zostać przedłużony do 60 godzin, pod warunkiem, że nie zostanie przekroczona 48-godzinna norma przeciętna w maksymalnie 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Wskazane normy obowiązują przedsiębiorców samodzielnie wykonujących przewozy i osoby świadczące pracę kierowcy w ramach umów cywilnoprawnych bez względu na to, dla ilu podmiotów wykonują przewozy. Bez wpływu na powyższą normę pozostaje też fakt równoczesnego zatrudnienia jako kierowcy na podstawie umowy o pracę. Norma tygodniowa jest więc normą łączoną, "zliczaną" ze wszystkich miejsc pracy kierowcy.

Zgodnie z nowymi regulacjami, jeżeli kierowca objęty przepisami nowelizującymi prowadzi pojazd w porze nocnej (w rozumieniu art. 2 pkt 6a ustawy o czasie pracy kierowców), jego dobowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 10 godzin. Odpowiednie stosowanie do omawianych grup kierowców znajdzie też art. 13 ust. 1 wskazanej ustawy, wprowadzający co najmniej 30-minutową przerwę po kolejnych 6 godzinach pracy. Jeżeli liczba godzin pracy przekracza 9 godzin, przerwa ulega wydłużeniu do co najmniej 45 minut. Przerwy mogą być dzielone na krótsze okresy, trwające co najmniej 15 minut, wykorzystywane w trakcie 6-godzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. Jednak w odniesieniu do kierowców samochodów powyżej 3,5 tony lub przystosowanych do przewozu powyżej 9 osób łącznie z kierowcą, powyższe odpoczynki będą miały zastosowanie tylko wtedy, gdy nie korzystali oni z przerwy w prowadzeniu pojazdu po 4,5 godzinach jazdy, przewidzianej w art. 7 rozporządzenia WE nr 561/2006. Przerwa ta zaliczana jest do okresu dyżuru, o którym mowa w art. 9 ustawy o czasie pracy kierowców.

Ewidencja nie tylko dla etatowych kierowców

Od 16 lipca br. na kierowców wykonujących przewozy w ramach samozatrudnienia lub umów cywilnoprawnych ciążyć będzie obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy. Może być ona prowadzona w jednej z form wymienionych w art. 25 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Przy czym kierowca samozatrudniony sam prowadzi i przechowuje swoją ewidencję czasu pracy, natomiast w odniesieniu do kierowcy zatrudnionego na podstawie umowy cywilnej czyni to przewoźnik. Ewidencję należy przechowywać przez okres 2 lat, z tym że przewoźnik zatrudniający kierowcę cywilnoprawnego ma obowiązek wydać mu jej kopię.

Wymagania, jakie należy spełnić, aby uzyskać licencję:

1) członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką jawną lub komandytową, a w przypadku innego przedsiębiorcy - osoby prowadzące działalność gospodarczą:

a) nie mogli być skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwa karne skarbowe lub przestępstwa umyślne: przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodności dokumentów, środowisku lub warunkom pracy i płacy albo inne mające związek z wykonywaniem zawodu,

b) nie zostało w stosunku do nich wydane prawomocne orzeczenie zakazujące wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego;

2) przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca w przedsiębiorstwie transportem drogowym legitymuje się certyfikatem kompetencji zawodowych;

3) przedsiębiorca znajduje się w sytuacji finansowej zapewniającej podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego określonej dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości:

a) 9.000 euro - na pierwszy pojazd samochodowy przeznaczony do transportu drogowego,

b) 5.000 euro - na każdy następny pojazd samochodowy przeznaczony do transportu drogowego;

4) w stosunku do zatrudnionych przez przedsiębiorcę kierowców, a także innych osób niezatrudnionych przez niego, lecz wykonujących osobiście przewóz na jego rzecz, nie orzeczono zakazu wykonywania zawodu kierowcy;

5) podmiot posiada tytuł prawny do dysponowania pojazdem lub pojazdami samochodowymi spełniającymi wymagania techniczne określone przepisami Prawa o ruchu drogowym, którymi transport drogowy ma być wykonywany.

Podmiot, który będzie wnioskował o przyznanie licencji na wykonywanie przewozu osób pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, musi wykazać, że spełnia wymagania w pkt 1 i 2 oraz, że znajduje się w sytuacji finansowej zapewniającej podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego określonej dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości 50.000 euro.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5.04.2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. poz. 567)