Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 25 (1032) z dnia 1.09.2019

Nadgodziny w ruchomym rozkładzie czasu pracy

W naszym zakładzie w stosunku do jednej grupy pracowników stosujemy ruchomy rozkład czasu pracy polegający na tym, że pracownicy sami wybierają godzinę rozpoczynania pracy z wyznaczonego przez nas przedziału czasowego. Zdarzało się jednak, że z powodów dotyczących zakładu pracy byli wzywani do rozpoczęcia pracy wcześniej, niż w tym przedziale godzin. Czy w takich przypadkach miały miejsce nadgodziny?

Tak, mimo że pracownicy, o których mowa w pytaniu, objęci są ruchomą organizacją czasu pracy, w której co do zasady nie występują nadgodziny. Ruchoma organizacja czasu pracy może być stosowana na podstawie art. 140¹ K.p. Przewiduje on dwa warianty ruchomego rozkładu, polegające na:

• rozpoczynaniu pracy w różnych godzinach w poszczególnych dniach tygodnia, według z góry określonego rozkładu,
   
• rozpoczynaniu pracy w wyznaczonym przez pracodawcę przedziale czasowym, o godzinie wybranej przez pracownika.

Cechą charakterystyczną ruchomego rozkładu czasu pracy jest to, że ponowne podjęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej w ramach tego rozkładu, nie powoduje nadgodzin. Trzeba jednak podkreślić, że zawarte w art. 128 K.p. pojęcie doby pracowniczej pozostało niezmienione. Jest nią okres 24 kolejnych godzin, poczynając od godziny rozpoczęcia pracy wyznaczonej w obowiązującym pracownika rozkładzie czasu pracy. Praca w tej samej dobie, w ruchomej organizacji czasu pracy, nie skutkuje więc wystąpieniem godzin nadliczbowych, o ile jest podejmowana zgodnie z grafikiem obowiązującym w tym rozkładzie. Rozpoczęcie pracy o godzinie wcześniejszej niż to wynika z ruchomej organizacji czasu pracy, może więc skutkować wystąpieniem nadgodzin. Takie stanowisko zajęło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie udostępnionym naszemu Wydawnictwu w dniu 20 listopada 2013 r. Czytamy w nim:

"(...) Przepisy umożliwiające stosowanie ruchomego czasu pracy, tj. art. 140¹ Kodeksu pracy, nie modyfikują definicji doby ani definicji pracy nadliczbowej, stanowią jedynie, że w rozkładach czasu pracy, o których mowa w tym przepisie, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

W związku z powyższym (...), jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 Kodeksu pracy, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 Kodeksu pracy i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej, czy przeciętnej normy tygodniowej, powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej. (...) jeżeli praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (bowiem upłynęły już 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w poprzednim dniu kalendarzowym), to praca taka powinna być (...) zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. (...)"

Należy zasygnalizować, że planując pracę w ramach ruchomego rozkładu, pracodawca musi pamiętać o obowiązku zapewnienia pracownikowi co najmniej 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Zastosowanie ruchomej organizacji czasu pracy nie uchyla tego obowiązku (art. 140¹ § 3 K.p.). Z uwagi na wymóg zapewnienia odpoczynku dobowego dany pracownik w kolejnym dniu może rozpocząć pracę najwcześniej po wykorzystaniu 11 godzin czasu wolnego. Nagły "przeskok" na wyraźnie wcześniejszą godzinę rozpoczęcia pracy może więc w niektórych sytuacjach spowodować, że pracownik nie będzie miał zapewnionego wspomnianego odpoczynku.