Czas pracy pracownicy w ciąży

Pracownica zatrudniona na pełen etat, w podstawowej organizacji czasu pracy doręczyła pracodawcy zaświadczenie o stanie ciąży. Czy przepisy prawa przewidują ograniczenia jej czasu pracy?

Czas pracy pracownicy w ciąży zasadniczo nie odbiega od czasu pracy pozostałych pracowników. Niemożliwe albo niecelowe jest natomiast zatrudnianie takiej pracownicy w niektórych szczególnych systemach tego czasu. Występują też takie stanowiska czy rodzaje prac, które mogą zobowiązywać do obniżenia czasu pracy kobiety w ciąży.

Czas pracy pracownicy w ciąży, niezależnie od zaawansowania ciąży, nie może przekraczać 8 godzin na dobę (art. 148 K.p.).

Ważne: Pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z uwagi na stan ciąży wymiaru jej czasu pracy w ramach obowiązującego systemu bądź rozkładu czasu pracy (art. 148 in fine K.p.).

Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, ani delegować bez jej zgody poza stałe miejsce pracy. Pracownicy w ciąży nie można ponadto zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy (art. 178 § 1 K.p.).

Przykład

Pracownica zatrudniona przy pilnowaniu w systemie równoważnego czasu pracy przedłożyła pracodawcy zaświadczenie o ciąży. Dotychczas pracowała w układzie 24 godziny pracy na 48 godzin wolnych, z pewnymi modyfikacjami uwzględniającymi wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym oraz obowiązujące odpoczynki tygodniowe. Obecnie może ona wykonywać nieprzerwaną pracę tylko przez 8 godzin na dobę. Ponadto pracodawca nie może jej dopuścić do pracy w porze nocnej. W tej sytuacji powinien rozważyć zmianę obowiązującego pracownicę systemu bądź rozkładu czasu pracy. W przeciwnym przypadku będzie zobowiązany zapłacić pracownicy za 16 godzin nieprzepracowanych w każdej dniówce roboczej.

Odrębne normy ochronne przewiduje art. 176 K.p. oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. nr 114, poz. 545 ze zm.), dalej rozporządzenie z dnia 10 września 1996 r. Wśród wykazu prac wzbronionych kobietom, znajduje się - znacznie zaostrzony - wykaz prac wzbronionych kobietom w ciąży.

Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży przy pracy wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne (np. prace w pozycji wymuszonej, prace wewnątrz zbiorników i kanałów), jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy. W przypadku gdy przeniesienie nie jest możliwe (np. pracodawca nie dysponuje odpowiednim stanowiskiem pracy), należy zwolnić pracownicę z obowiązku wykonywania pracy z zachowaniem prawa do dotychczasowego wynagrodzenia (art. 179 § 1 i 5 K.p.).

Przykład

Pracownica zatrudniona w laboratorium przeprowadzającym badania w kierunku chorób zakaźnych przedłożyła pracodawcy zaświadczenie o ciąży. Pracodawca przeniósł pracownicę na czas ciąży do pracy w rejestracji. Pracownica świadczy pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 6⁰⁰ do 14⁰⁰. Pozostaje to w zgodzie z przepisami z zakresu ochrony macierzyństwa.

Przykład

Pracownica, która jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy przy taśmie produkcyjnej, przedłożyła pracodawcy zaświadczenie o ciąży. Ponieważ pracodawca nie dysponuje innym stanowiskiem, które mógłby powierzyć pracownicy, skrócił jej czas pracy do 4 godzin dziennie, z zamiarem wypłaty wynagrodzenia za pełny wymiar czasu pracy. Postępowanie pracodawcy jest nieprawidłowe. Pracownica w ogóle nie może świadczyć pracy w wymuszonym rytmie i powinna być w tej sytuacji całkowicie zwolniona z obowiązku jej wykonywania.

Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży przy pozostałych pracach wymienionych w rozporządzeniu, a więc przy pracach zakazanych ze względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe, ale nie w sposób definitywny (np. ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej określone wartości), jest obowiązany:

dostosować warunki pracy pracownicy do wymogów określonych rozporządzeniem lub
ograniczyć czas pracy aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.

Jeśli dostosowanie warunków lub skrócenie czasu pracy jest niecelowe lub niemożliwe, należy pracownicę przenieść do innej pracy bądź zwolnić z obowiązku świadczenia pracy na niezbędny czas.

Ważne: Skrócenie czasu pracy bądź inne rozwiązania ograniczające dotychczasową pracę powinno mieć miejsce także wówczas, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży wynikają z orzeczenia lekarskiego.

Przykład

Pracownica zatrudniona na stanowisku fakturzystki, wykonująca pracę przy użyciu komputera, przedłożyła pracodawcy zaświadczenie o ciąży. Pracodawca nie skrócił jej czasu pracy, a jedynie na 4 godziny dziennie przeniósł ją do działu wysyłki, gdzie prowadzi ona ewidencję podawczo-odbiorczą oraz kopertuje firmową korespondencję. Łącznie pracuje zatem 8 godzin, w tym 4 godziny przy monitorze ekranowym. Powyższe pozostaje w zgodzie z przepisami prawa pracy.