Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 20 (302) z dnia 10.10.2011

Wprowadzenie równoważnego czasu pracy przy pilnowaniu w jednostce samorządowej

Czy jednostka samorządowa może zatrudnić pracowników do pilnowania obiektu w systemie równoważnym, przewidującym możliwość przedłużenia dniówki do 12 godzin? Czy trzech pracowników wystarczy dla zapewnienia całodobowego dozoru obiektu?

Nie ma przeszkód dla wprowadzania - gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją - systemu równoważnego czasu pracy w jednostce samorządowej. Liczbę osób pilnujących należy ustalić przez podzielenie ogólnej liczby godzin dozoru przez obowiązujący w danym okresie wymiar czasu pracy.

Przepisy dotyczące pracowników samorządowych nie regulują samodzielnie kwestii stosowanych w urzędach systemów czasu pracy ograniczając się do wprowadzenia zasady, w myśl której porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy zapewniający obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie określa regulamin pracy jednostki. Tak wynika z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. nr 223, poz. 1458 z późn. zm.), dalej ustawy. Przepisy ustawy przewidują ponadto, że w sprawach, które nie zostały w niej uregulowane stosuje się odpowiednie przepisy Kodeksu pracy. Zgodnie z regulacjami kodeksowymi mogą być stosowane trzy odmiany systemu równoważnego:

• tzw. podstawowy, pozwalający na przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca; w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, z tym że nie więcej niż do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych do 4 miesięcy (art. 135 K.p.),
   
• przy dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy, umożliwiający przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nie więcej niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 136 K.p.),
   
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także w zakładowych strażach pożarnych i zakładowych służbach ratowniczych, dopuszczający przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca; w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony nie więcej niż do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych nie więcej niż do 4 miesięcy (art. 137 K.p.).

W systemach dopuszczających pracę w wymiarze dobowym przekraczającym 12 godzin, a więc do 16 lub 24 godzin, pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze dobowym, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku tygodniowego przewidzianego w art. 133 K.p. Przy pilnowaniu obiektu właściwy będzie pierwszy lub trzeci z przedstawionych powyżej wariantów systemu równoważnego czasu pracy. Jeżeli chodzi o liczbę pracowników, która zapewni ochronę obiektu przez całą dobę, to należy ją ustalić w oparciu o obowiązującą w danym okresie rozliczeniowym liczbę godzin pracy, tzw. wymiar czasu pracy.

Jednostka samorządowa zatrudnia dozorców w wariancie podstawowym systemu równoważnego czasu pracy, w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. W październiku 2011 r. całodobowa ochrona dozorowanego obiektu wymaga około 4,5 etatu, co wynika z wyliczenia:

• wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego (przy wolnych sobotach): 40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 1 dzień = 168 godz.,
   
• ogólna liczba godzin dozoru: 31 dni x 24 godz. = 744 godz.,
   
• wymagana obsada: 744 godz. : 168 godz. = 4,43 etatu.

Zatrudnienie czterech osób na pełen etat i jednej na 1/2 etatu zasadniczo powinno być wystarczające, jednak biorąc pod uwagę konieczność udzielania pracownikom urlopów wypoczynkowych oraz możliwość wystąpienia absencji z innych przyczyn, może spowodować konieczność powierzania pracy ponadwymiarowej bądź ponadnormatywnej. Z kolei zwiększenie zatrudnienia do 5 etatów, jakkolwiek ułatwi planowanie czasu pracy, może prowadzić do "nakładania się" grafików i dwuosobowej obsady w niektórych okresach doby. Pozwoli jednak zachować obowiązujące przepisy.

Czy pracownikom zatrudnionym w tej organizacji będzie przysługiwało dodatkowe wynagrodzenie za pracę w nocy?

Tak, za pracę w nocy będą przysługiwały dodatki. Przepisy szczególne obejmujące pracowników samorządowych, tj. ustawa oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. nr 50, poz. 398 z późn. zm.) nie zawierają regulacji w tym zakresie. Zatem dodatki należy ustalać na zasadach określonych w Kodeksie pracy, czyli w wysokości nie niższej niż 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kwoty dodatku w br. podawaliśmy w dodatku nr 2 dołączonym do UiPP nr 2/2011, na str. 114-115. Na ten temat pisaliśmy też w UiPP nr 17/2011, str. 38-40.

Czy za pracę przypadającą w niedzielę będą przysługiwały dodatki?

Nie, rozkładowa praca w niedzielę nie rodzi obowiązku szczególnego jej wynagradzania. Taka konieczność występuje jednak, gdy za tę pracę pracodawca nie zapewni innego dnia wolnego. W myśl art. 151¹¹ K.p., pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, zatrudnionemu m.in. przy pilnowaniu mienia, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:

• w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a gdy nie jest to możliwe, do końca okresu rozliczeniowego,
   
• w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.

Dopiero w razie braku możliwości wykorzystania dnia wolnego od pracy w wymaganym terminie, za każdą godzinę pracy w niedzielę pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p.