Organizacja pracy w zadaniowym systemie czasu pracy

W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy, jej organizacją albo miejscem wykonywania może być stosowany zadaniowy system czasu pracy. System zadaniowy bywa niekiedy nazywany nienormowanym, jednak pracodawca jest zobowiązany organizować pracę i rozliczać czas pracy w tym systemie na ogólnych zasadach. Ze względu na jego specyfikę konieczne jest jednak przyjęcie pewnych założeń.

System mierzony zadaniami

Zadaniowy system czasu pracy, określony w art. 140 K.p., pozwala na organizowanie pracy w bardziej elastycznych godzinach - w przypadku, gdy zapotrzebowanie na pracę jest zmienne, a ewidencja i kontrola czasu pracy danego pracownika utrudniona lub niemożliwa. W konsekwencji systemu zadaniowego nie wprowadza się w sytuacji, gdy pracownik wykonuje swoje obowiązki codziennie w siedzibie pracodawcy lub w innym wyznaczonym przez niego miejscu, w ściśle określonym czasie, a praca podlega kontroli i bezpośredniemu kierownictwu przełożonych.

Zadaniowy system czasu pracy, przed jego zastosowaniem wobec konkretnego pracownika lub grupy pracowników, musi być uregulowany na poziomie zakładowym, tj. w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy ani nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, odpowiednie zapisy o systemie zadaniowym wprowadza do obwieszczenia o rozkładach i systemach czasu pracy (art. 150 K.p.). Wdrożenie omawianego systemu wyłącznie na podstawie postanowień umowy o pracę (co nie jest konieczne), z ominięciem etapu wprowadzenia tego systemu do przepisów zakładowych, jest niewystarczające. Do skorzystania z systemu zadaniowego potrzebne jest ustalenie przez pracodawcę, po porozumieniu z pracownikiem, czasu niezbędnego do wykonania ustalonych zadań.

Normy czasu pracy bez zmian

W systemie zadaniowym pracownik ma swobodę ustalania swojego rozkładu czasu pracy, grafik pracownika pozostaje więc poza ścisłą kontrolą pracodawcy. Z tego względu w odniesieniu do tego systemu stosuje się niekiedy określenie "system nienormowany", co może być mylące - pracownika w tym systemie obowiązują bowiem ogólne normy czasu pracy, tak jak w innych systemach i rozkładach czasu pracy. Czas pracy w tym systemie nie powinien więc przekraczać generalnie 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy.

Mimo że zgodnie z art. 149 § 2 K.p. w przypadku wspomnianego systemu prowadzenie ewidencji czasu pracy ograniczone jest do dni pracy i nieobecności (nie ewidencjonuje się godzin pracy), pracodawca nie jest zwolniony z odpowiedzialności za przestrzeganie norm czasu pracy. Wobec pozostawienia grafiku w gestii pracownika powstaje jednak pytanie, w jaki sposób pracodawca ma sprawować kontrolę nad tym, czy pracownik nie przekracza obowiązujących norm. To samo pytanie może się pojawić w odniesieniu do przypadków świadczenia pracy w tym systemie w wolną sobotę, niedzielę, święto czy w porze nocnej.

Jak już wspomniano, w systemie zadaniowym pracownik może dowolnie ustalać swój rozkład czasu pracy (w tym w dniach i w porach dnia wskazanych powyżej), a pracodawca nie ma wpływu na to, ile konkretnie godzin (i w jakim przedziale czasowym) przepracuje on w danym dniu. Dla potrzeb rozliczania czasu pracy w systemie zadaniowym przyjmuje się więc hipotetyczny rozkład czasu pracy, zakładając, że każdy dzień roboczy odpowiada przy pełnym etacie zasadniczo 8 godzinom pracy przypadającym w porze dziennej, w dniach od poniedziałku do piątku. Takie odgórne ustalenie, pozwalające w praktyce rozliczyć czas pracy w systemie zadaniowym, ma swoje konsekwencje, jeżeli chodzi o kwestię rekompensaty za pracę w dni wolne czy w porze nocnej (przykład).

System zadaniowy a nadgodziny

Korzyścią stosowania systemu zadaniowego, zwłaszcza z punktu widzenia pracodawcy, jest to, że, co do zasady, nie powinien on generować nadgodzin. Dotyczy to również pracy w dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, w niedziele czy w święta. Jednak pracodawca musi mieć na uwadze, że w tym systemie zakres zadań do wykonania musi być tak ustalony, aby obiektywnie można go było zrealizować w ramach ogólnych norm czasu pracy. Takie ustalenie zakresu zadań należy do pracodawcy, a nieprawidłowości w tym zakresie mogą skutkować powstaniem po stronie pracownika prawa do rekompensaty za pracę w nadgodzinach.

Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 września 2020 r., sygn. akt I PK 126/19, w odniesieniu do systemu zadaniowego: "(...) Zadania powinny być tak ustalone, aby pracownik, przy dołożeniu należytej staranności i sumienności (art. 100 § 1 K.p.), mógł je wykonać w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 K.p.), jeżeli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. (...)". Praca nadliczbowa może więc wystąpić w tym systemie, gdy ilość zadań będzie obiektywnie niemożliwa do wykonania w ramach obowiązujących norm czasu pracy. Przy czym taka ponadnormatywna lub ponadwymiarowa praca nie może być konsekwencją złej organizacji pracy przyjętej przez pracownika.

Przykład

Pracownik od 1 października 2024 r. został zatrudniony w ramach zadaniowego systemu czasu pracy. W listopadzie br. tak ułożył swój grafik, że pracował przez kilka godzin w jedną z sobót (które w firmie zatrudniającej pracownika są wolne od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy) oraz w święto (11 listopada br.). Dla potrzeb rozliczenia czasu pracy i wynagrodzenia za listopad br. pracownik przekazał informację o wykonywaniu tej dodatkowej pracy.

Pracodawca, biorąc pod uwagę, że zadania wyznaczone pracownikowi obiektywnie mogły być wykonane w ramach norm czasu pracy, rozliczył czas pracy pracownika w listopadzie br. tak, jakby ten pracował po 8 godzin od poniedziałku do piątku w porze dziennej, tj. nie zapewnił mu dni wolnych za pracę w wolną sobotę i w święto. Taka rekompensata przysługiwałaby pracownikowi, gdyby pracodawca wydał polecenie wykonywania pracy we wskazane dni wolne.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)