Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 27 (854) z dnia 20.09.2014

Wyznaczanie niedzieli wolnej od pracy w placówce handlowej

Nasza firma to placówka handlowa, która niedługo zacznie funkcjonować we wszystkie dni tygodnia. W jaki sposób powinniśmy ustalić w harmonogramie niedziele wolne od pracy dla pracowników naszej placówki? Czy za pracę w taką wolną niedzielę należy udzielać dnia wolnego w wymiarze równoważnym do przepracowanych godzin, czy w każdym przypadku całego dnia wolnego?

W myśl art. 151^9a ust. 3 K.p., praca w niedziele jest dozwolona w placówkach handlowych przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Pracownik pracujący w niedziele (z wyjątkiem zatrudnionego w systemie weekendowym) powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy (art. 151¹² K.p.). Interpretacja powołanego przepisu nie jest jednolita. W piśmiennictwie z zakresu prawa pracy spotyka się pogląd, iż pozostaje w zgodzie z przepisami planowanie niedzieli wolnej od pracy odrębnie w odniesieniu do każdego 4-tygodniowego okresu w ramach danego okresu rozliczeniowego. Może to jednak oznaczać możliwość kumulacji niedziel roboczych, co zbytnio obciąża pracownika i pozostaje w sprzeczności z funkcją ochronną art. 151¹² K.p.

Państwowa Inspekcja Pracy (pismo znak: GPP-459-4560-49/09/PE/RP) zauważa, że art. 151¹² K.p. nie precyzuje, jak liczyć cztery tygodnie, dlatego można przyjąć, że rytm, w jakim pracownikowi będzie udzielana wolna niedziela, jest niezależny od okresów rozliczeniowych i w zasadzie powinien być odnoszony do układu tygodni w roku kalendarzowym. Natomiast z uwagi na to, że przepis nie określa początku czterotygodniowego okresu, w jakim ma przypadać wolna niedziela, pracodawca wywiąże się z tego wymogu, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie będzie przypadać co najmniej jedna niedziela wolna od pracy. Niedziela wolna od pracy powinna być z góry ustalona przez pracodawcę w rozkładzie czasu pracy. Zaniechanie takiego ustalenia może być potraktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

WAŻNE: Planowanie wolnej niedzieli powinno być dokonane w taki sposób, aby w każdym, dowolnie wskazanym czterotygodniowym przedziale czasowym, niezależnie od tego, czy wchodzi w skład tego samego, czy różnych okresów rozliczeniowych, była co najmniej 1 niedziela wolna od pracy.

W celu realizacji obowiązku zapewnienia pracownikowi co najmniej raz na 4 tygodnie niedzieli wolnej od pracy, pracodawca może przyjąć założenie, że co czwarta w kolejności (lub jeszcze częściej) niedziela jest dla pracownika wolna.

W rozkładzie czasu pracy pracownika wykonującego dozwoloną pracę w niedziele i święta należy wskazać dni wolne od pracy udzielone w dniach roboczych w zamian za pracę w niedzielę lub święto. Wynika to z art. 151¹ § 1 K.p., który różnicuje wysokość dodatku za pracę nadliczbową w zależności od tego, czy praca ta była świadczona w dniu wolnym udzielonym za przepracowaną niedzielę lub święto, czy w innym dniu.

Należy przypomnieć, że pracodawca, u którego jest dozwolona praca w niedziele i święta, powinien zapewnić pracownikom odpowiednią ilość dni wolnych od pracy w okresie rozliczeniowym. Liczba tych dni, według art. 147 K.p., nie może być mniejsza niż suma niedziel, świąt i dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, bez względu na system czasu pracy, w jakim pracownicy są zatrudnieni. Wskazane dni wolne powinny obejmować 24-godzinne odcinki czasu, liczone po zakończeniu doby pracowniczej.

Za pracę w niedziele i święta (podobnie jak za pracę w dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy) przysługuje pracownikowi cały dzień wolny od pracy, bez względu na liczbę godzin świadczonej pracy. Przykładowo, jeżeli pracownik wezwany do usunięcia awarii przepracował w niedzielę 4 godziny, to w zamian za czas przepracowany pracodawca udzieli mu całego dnia wolnego od pracy.

Dzień wolny za pracę w niedzielę rekompensuje jedynie pracę normatywną, czyli pracę przez 8 godzin. Za godziny stanowiące przekroczenie normy dobowej pracownik ma prawo do czasu wolnego lub dodatku.