Wysokość dodatków z tytułu pracy w nadgodzinach

Okres, w którym wykonywana jest praca poza rozkładem czasu pracy danego pracownika, ma wpływ na wysokość dodatku do wynagrodzenia należnego za tę pracę, o ile nie zostanie ona skompensowana udzieleniem czasu wolnego. Dodatki za nadgodziny mogą wynieść 50% lub 100% wynagrodzenia w zależności od rodzaju przekroczeń.

Dodatki za nadgodziny

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:

100% wynagrodzenia, gdy godziny nadliczbowe przypadają: w nocy; w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony wyżej (art. 151¹ § 1 K.p.).

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku z przekroczenia dobowego (art. 151¹ § 2 K.p.).

Wszystkie wymienione rodzaje nadgodzin kompensuje się normalnym wynagrodzeniem w miesiącu ich wystąpienia.

Dodatki za przekroczenia dobowe oraz pracę ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy także wypłaca się na koniec danego miesiąca, chyba że planowane jest oddanie czasu wolnego, co może nastąpić także w innym miesiącu okresu rozliczeniowego. Jeżeli czas wolny jest udzielany na wniosek pracownika, to może on przypadać nawet po zakończeniu danego okresu rozliczeniowego. Kwestia ta powinna jednak być rozstrzygnięta do dnia wypłaty wynagrodzenia za bieżący miesiąc.

Ustalanie przekroczeń średniotygodniowych

Przekroczenia normy tygodniowej można stwierdzić dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Do ich ustalenia można stosować metodę wskazaną przez Państwową Inspekcję Pracy. W celu ustalenia nadgodzin średniotygodniowych należy:

od liczby godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika w danym okresie rozliczeniowym odjąć liczbę godzin nadliczbowych wynikających z przekroczeń dobowych i dokonać porównania z rozkładem czasu pracy pracownika, następnie
od otrzymanej liczby godzin odjąć liczbę godzin wynikających z obowiązującego wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.

Otrzymana liczba oznacza liczbę nadgodzin z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (przykład 1). Tak ustaloną liczbę nadgodzin średniotygodniowych rekompensuje się dodatkami dopiero na koniec okresu rozliczeniowego.

"Czarne dziury"

Czasami zdarza się, że pracy przypadającej poza rozkładem pracownika nie można zakwalifikować do żadnego z wcześniej wymienionych rodzajów nadgodzin. Przypadają one bowiem pomiędzy dwiema dobami pracowniczymi. Przez dobę pracowniczą, w myśl art. 128 § 3 pkt 1 K.p., należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Stanowisko w kwestii godzin nadliczbowych generowanych w ramach tzw. czarnej dziury, zaprezentowało Biuro Promocji i Mediów Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 13 września 2013 r. Ministerstwo stwierdziło w nim, że: "Kodeks pracy przewiduje dwie normy czasu pracy: dobową (8 godzin) i tygodniową (przeciętnie 40 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym). Skoro zatem praca wykonywana w określonych godzinach nie może być zakwalifikowana jako praca nadliczbowa na dobę, bowiem nie przypada w dobie pracowniczej, a między kolejnymi dobami pracowniczymi, to powinna być ona rozliczona jako praca nadliczbowa wynikająca z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy."

Zatem w przypadku wystąpienia tego typu nadgodzin należy pracownikowi wypłacić 100% dodatek do normalnego wynagrodzenia (przykład 2).

Przykład 1

Pracownik jest zatrudniony na pełny etat w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku po 8 godzin na dobę. Obowiązują go 2-miesięczne okresy rozliczeniowe. Wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym obejmującym okres styczeń-luty 2017 r. wynosił 328 godzin. W okresie od stycznia do lutego 2017 r. pracownik przepracował 350 godzin, z czego 12 godzin przypadało na przekroczenia dobowe. Reszta godzin pracy powyżej nominalnego wymiaru przypadała na dni wolne od pracy. Pracownik w zamian za dodatkową pracę nie otrzymał innych dni wolnych. Rozliczenie czasu pracy w okresie rozliczeniowym styczeń-luty 2017 r.:

350 godz. - 12 godz. przekroczeń dobowych = 338 godz.,

338 godz. - 328 godz. = 10 godz.

Za 10 nadgodzin średniotygodniowych pracownikowi należało wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia.

Przykład 2

Pracownik jest zatrudniony w normach podstawowych od poniedziałku do piątku na dwie zmiany. We wtorek zgodnie z grafikiem miał zaplanowaną pracę na pierwszej zmianie od 6⁰⁰ do 14⁰⁰, a w środę na drugiej zmianie od 14⁰⁰ do 22⁰⁰. Ze względu na szczególne potrzeby pracodawca nakazał mu stawienie się w środę w pracy na godzinę 12⁰⁰. Przepracował dwie godziny poza rozkładem, których nie można przyporządkować do żadnej z dób pracowniczych. Doba wtorkowa zakończyła się w środę o 6⁰⁰, a środowa zaczęła dopiero o 14⁰⁰. Godziny te na zakończenie okresu rozliczeniowego spowodują przekroczenie przeciętnej normy tygodniowej, za które będzie należało wypłacić 100% dodatki.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)