Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 12 (510) z dnia 10.06.2020

Rodzaj nadgodzin w razie pracy w wolną sobotę

Pracownik objęty jednomiesięcznym okresem rozliczeniowym i organizacją podstawową od poniedziałku do piątku, w jedną z sobót został dwukrotnie wezwany do pracy, na 2 godziny przed południem oraz na 11 godzin w nocy. Nie istniały możliwości oddania innego dnia wolnego. Jak zrekompensować tę pracę?

Pracownik może zostać wezwany do wykonywania pracy pozarozkładowej z powodów wskazanych w art. 151 § 1 K.p., tj.:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
   
• szczególnych potrzeby pracodawcy.

Co do zasady taka praca powoduje przekroczenie normy dobowej (nadgodziny dobowe), które bada się porównując czas przepracowany w ciągu danej doby do obowiązującej normy (zasadniczo 8 godz.) lub przekroczenie przeciętnej normy tygodniowej (nadgodziny tygodniowe), ustalane w drodze porównania liczby godzin przepracowanych w danym okresie (po odjęciu ewentualnych nadgodzin dobowych) i obowiązującego w tym okresie wymiaru. Pracę nadliczbową rekompensuje się normalnym wynagrodzeniem oraz dodatkami lub zamiennie czasem wolnym od pracy.

Pracownikowi wezwanemu do pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy należy udzielić innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (art. 151³ K.p.). Co istotne, obowiązek ten istnieje niezależnie od liczby przepracowanych wówczas godzin (por. pismo GIP z 30 września 2009 r. w sprawie rekompensowania pracy w wolną sobotę, znak GPP-249-4560-52/09/PE/RP). Jak wyjaśnił GIP: "(...) gdyby pracodawca nie miał możliwości udzielenia pracownikowi innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (np. gdy pracownik przebywał do końca okresu rozliczeniowego na zwolnieniu lekarskim) i w ten sposób doszłoby do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, wówczas pracownik - zgodnie z przepisem art. 151² § 2 Kodeksu pracy - nabywa prawo do wynagrodzenia, powiększonego o dodatek (...)".

Okoliczności wskazane w pytaniu sugerują, iż w opisanym przypadku mogło także dojść do pracy w niedzielę, co skutkuje koniecznością zapewnienia pracownikowi innego dnia wolnego od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli albo, gdy nie jest to możliwe - do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli to nie nastąpi, za każdą godzinę pracy w niedzielę pracownikowi przysługuje 100% dodatek do wynagrodzenia (art. 151¹¹ § 1 i 2 K.p.).

Przypominamy, że za pracę w niedzielę uważa się pracę wykonywaną między godziną 6⁰⁰ w tym dniu a godziną 6⁰⁰ w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina (art. 151⁹ § 2 K.p.).

Przyjmujemy, że pracownik z pytania pracuje od 6⁰⁰ do 14⁰⁰ oraz że z powodu awarii został wezwany do pracy w sobotę, świadcząc ją od 9⁰⁰ do 11⁰⁰ i od 23⁰⁰ do 10⁰⁰. Pracownikowi nie udzielono w zamian czasu/dnia wolnego. Ponadto w zakładzie obowiązują kodeksowe ramy czasowe niedzieli.

Godziny/godzina przypadające:

• od 9⁰⁰ do 11⁰⁰ (2 godz.) nie stanowiły przekroczenia dobowego, co mogłoby mieć miejsce gdyby wystąpiły w dobie piątkowej, która zakończyła się jednak w sobotę o 6⁰⁰; na koniec okresu rozliczeniowego spowodowały przekroczenie średniotygodniowe (nadgodziny tygodniowe),
   
• od 23⁰⁰ do 5⁰⁰ (6 godz.) nie stanowiły przekroczenia dobowego; na koniec okresu rozliczeniowego spowodowały przekroczenie średniotygodniowe (nadgodziny tygodniowe),
   
• od 5⁰⁰ do 6⁰⁰ (1 godz.) przekroczyła normę dobową; jest nadgodziną dobową,
   
• od 6⁰⁰ do 10⁰⁰ (4 godz.) stanowią pracę w niedzielę.

Za wszystkie dodatkowe godziny należy wypłacić normalne wynagrodzenie oraz (zakładając, że nie udzielono czasu/dnia wolnego) dodatki. W przypadku nadgodzin tygodniowych (dwa pierwsze myślniki w przykładzie) dodatek wynosi 100% wynagrodzenia pracownika wynikającego z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - z 60% wynagrodzenia (art. 151¹ § 2-3 K.p.). Dodatek za nadgodziny dobowe może mieć jedną z dwóch wysokości i wynosić:

• 100% wynagrodzenia - w razie gdy przypadły w nocy (prawdopodobnie trzeci myślnik z przykładu), w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, albo w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
   
• 50% wynagrodzenia - w pozostałych przypadkach (art. 151¹ § 1 K.p.).

Z kolei za pracę w niedzielę niezrekompensowaną innym dniem wolnym od pracy (prawdopodobnie czwarty myślnik z przykładu) przysługują dodatki w wysokości 100% wynagrodzenia (art. 151¹¹ § 3 K.p.). Sygnalizujemy, że nadal nie ma zgodności, ile dodatków przysługuje za pracę w niedzielę powodującą jednocześnie przekroczenie normy średniotygodniowej, o czym pisaliśmy m.in. w UiPP nr 5/2019, str. 34-37.