Ruchomy czas pracy a przekroczenia norm czasu pracy - stanowisko MPiPS

Obowiązująca od 23 sierpnia 2013 r. nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła do porządku prawnego tzw. ruchomą organizację pracy w dwóch wariantach. Zgodnie z art. 140¹ § 1 i 2 K.p. rozkład czasu pracy może przewidywać:

różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy albo
przedział czasu, w którym pracownik samodzielnie decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w rozkładowym dniu.

Przy czym nie mogą one naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego (art. 140¹ § 3 K.p.).

Ważne: W rozkładach czasu pracy, o których mowa w art. 140¹ § 1 i 2 K.p., ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Zawarte w art. 128 K.p. pojęcie doby pozostało niezmienione, a jej naruszenie w ruchomej organizacji czasu pracy nie generuje już godzin nadliczbowych. Rozpoczęcie pracy o godzinie wcześniejszej niż to wynika z tej organizacji może jednak spowodować pracę ponadnormatywną. Takie stanowisko w omawianej sprawie zajęło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie, które zostało udostępnione naszej redakcji w dniu 20 listopada 2013 r. Jak wyjaśnia resort: "(…) jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 Kodeksu pracy, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 Kodeksu pracy i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej czy przeciętnej normy tygodniowej powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej.

W opinii Departamentu, jeżeli praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (bowiem upłynęły już 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w poprzednim dniu kalendarzowym), to praca taka powinna być, zdaniem Departamentu Prawa Pracy, zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. (…)".

Przykład

Pracodawca stosujący system podstawowy od poniedziałku do piątku, w dziale obsługi klienta wprowadził ruchomy rozkład czasu pracy, w którym planowane są różne godziny rozpoczynania pracy. Z uwagi na absencję części załogi dwaj pracownicy, którzy w poniedziałek pracowali: pierwszy od 12⁰⁰ do 20⁰⁰, a drugi od 8⁰⁰ do 16⁰⁰, a we wtorek zgodnie z rozkładem mieli pracować od 10⁰⁰do 18⁰⁰, zostali wezwani do stawienia się w pracy o 9⁰⁰. Zdaniem Departamentu dla pierwszego z nich pierwsza - pozarozkładowa - godzina pracy była godziną nadliczbową z przekroczenia normy dobowej (poprzednia doba upłynęła we wtorek o 12⁰⁰), a dla drugiego z przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej (poprzednia doba upłynęła wcześniej, bo już o 8⁰⁰).