Praca w nadgodzinach opiekuna dziecka do lat 4

Pracodawca polecił pracownikowi wykonanie po godzinach jego rozkładowej pracy dodatkowych zadań. Pracownik jednak odmówił, wskazując, że opiekuje się dzieckiem do lat 4. Czy miał do tego prawo? Czy polecenie wykonania dodatkowej pracy nie jest dla niego wiążące?

Niektórym grupom pracowników ze względu na funkcje rodzicielskie przysługują w zatrudnieniu określone uprawnienia. Należą do nich m.in. ochrona zatrudnienia, dodatkowe urlopy lub też zakaz wykonywania określonych prac. Taka szczególna ochrona dotyczy przede wszystkim pracownic w ciąży.

Jeżeli chodzi o pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia, to obejmuje go zakaz zatrudniania bez jego zgody w:

godzinach nadliczbowych,
porze nocnej,
systemie przerywanego czasu pracy, o którym mowa w art. 139 K.p.,
ramach delegowania poza stałe miejsce pracy (art. 178 § 2 K.p.).

Ponadto czas pracy m.in. pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4, zatrudnionych w systemie równoważnym (art. 135-137 K.p.), w ruchu ciągłym (art. 138 K.p.), w systemie skróconego tygodnia (art. 143 K.p.) i w systemie weekendowym (art. 144 K.p.) nie może przekraczać 8 godzin. Za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru czasu pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 148 K.p.).

Kwestia korzystania z uprawnień przez pracownika opiekującego się dzieckiem do lat 4 powinna znaleźć odzwierciedlenie w złożonym przez niego oświadczeniu w sprawie korzystania z uprawnień związanych z rodzicielstwem. Zazwyczaj pracownik składa je na początku zatrudnienia, lub gdy nie posiadał dzieci - po narodzinach dziecka. Dokument ten, w myśl § 6 ust. 2 pkt 2c rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. z 1996 r. nr 62, poz. 286 ze zm.), należy przechowywać w części B akt osobowych pracownika.

Jednakże nawet przy braku takiego oświadczenia pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4, o ile nie wyrazi na to zgody, nie może być zobowiązany do pracy w nadgodzinach. W takim przypadku także złożenie ustnego oświadczenia jest wiążące dla pracodawcy.

Zatem pracownik, o którym mowa w pytaniu, opiekujący się dzieckiem do lat 4, miał prawo odmówić pracy w nadgodzinach. Wprawdzie polecenie pracodawcy dotyczyło pracy, jednak było sprzeczne z przepisami prawa pracy (art. 100 § 1 K.p.).