Powierzenie kierownikowi pracy w weekend

W jaki sposób zrekompensować nadgodziny kierownikowi wyodrębnionej komórki organizacyjnej, wezwanemu do pracy w wolną sobotę i niedzielę, w których pracował przez 5 godzin pierwszego dnia oraz przez 15 godzin drugiego? Czy udzielenie w zamian 3 dni wolnych od pracy stanowi prawidłową formę rekompensaty?

Kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych

Pracownicy zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych zakładu podlegają w zakresie czasu pracy regulacjom art. 151⁴ K.p. Przepisy tej normy dopuszczają wykonywanie przez wymienionych pracowników, w razie konieczności, pracy poza normalnymi godzinami bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku, które przysługują pozostałym zatrudnionym.

Jeśli jednak oprócz obowiązków związanych z zarządzaniem wykonuje on pracę na równi z pracownikami nie można go kwalifikować jako kierownika w rozumieniu omawianego przepisu (por. wyrok SN z dnia 8 marca 2011 r., sygn. akt II PK 221/10).

Roszczenie kierownika o rekompensatę pracy nadliczbowej jest uzasadnione w przypadku, gdy ma ona miejsce w ramach wolnej niedzieli lub święta. W takiej sytuacji prawo do wynagrodzenia wraz ze 100% dodatkiem przysługuje, o ile pracodawca nie zrekompensował powstałych nadgodzin udzieleniem kierownikowi innego dnia wolnego (art. 151⁴ § 2 K.p.).

Dzień wolny za niedzielę

Do restytucji pracy wykonywanej w niedziele i święta niezależnie od zajmowanego stanowiska stosuje się ogólne zasady wynikające z art. 151¹¹ K.p. W praktyce oznacza to, że dzień wolny za nadgodziny przypadające w wolną niedzielę powinien zostać wyznaczony w okresie 6 dni poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a gdy okaże się to niemożliwe do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku kierownika zatrudnionego w ramach systemu podstawowego, któremu pracodawca planuje 8-godzinne dni pracy, udzielenie za 15 godzin pracy w niedzielę innego dnia wolnego nie zrekompensuje wszystkich przekroczeń. Dzień wolny odpowiadający 8 godzinom zrównoważy normę średniotygodniową, czyli pierwszych 8 godzin niedzielnej pracy. Przekroczenia normy dobowej wymagają odrębnego rozliczenia, a skoro występują w dobie niedzielnej, nie korzystają z wyjątku opisanego w art. 151⁴ § 1 K.p. Są to typowe nadgodziny dobowe, występujące w ramach wolnej niedzieli, za które przysługuje normalne wynagrodzenie uzupełnione o 100% dodatek lub czas wolny (w proporcji 1:1 - na wniosek pracownika lub 1,5:1 - z inicjatywy pracodawcy).

Więcej na temat udzielenia czasu wolnego za nadgodziny pisaliśmy w UiPP nr 5/2015, str. 39-42.

Dzień wolny za sobotę

Za pracę w wolną sobotę ustawodawca nie dopuszcza finansowej rekompensaty, co oznacza, że pracodawca musi udzielić w zamian inny dzień wolny od pracy, w ramach okresu rozliczeniowego, w uzgodnionym z pracownikiem terminie. Regułę tę stosuje się także wobec pracowników zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach. Jednak w ich przypadku inne będą zasady wynagradzania takiej pracy, gdyby udzielenie dnia wolnego okazało się niemożliwe (por. prof. Ł. Pisarczyk, komentarz do art. 151³ Kodeksu pracy, pod redakcją prof. L. Florka). Jeżeli więc kierownik wyodrębnionej komórki organizacyjnej został wezwany do pracy w sobotę (tu na 5 godz.), to ma roszczenie o udzielenie innego dnia wolnego. Jeśli dojdzie do tego w uzgodnionym z pracownikiem terminie, to pracodawca przywróci zasadę przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, unikając przez to odpowiedzialności za ewentualne wykroczenie.

Odpoczynki dobowe kierownika

W przeciwieństwie do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych nie korzystają z wyłączenia opisanego w art. 132 § 2 pkt 1 K.p. Zatem poza przypadkami konieczności prowadzenia akcji ratowniczej służącej ochronie życia, zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska oraz usuwania awarii mają oni w każdej dobie prawo do nieprzerwanego, 11-godzinnego okresu odpoczynku. W tym kontekście wezwanie do pracy w wolną niedzielę na 15 godzin skutkuje naruszeniem przepisów o odpoczynkach dobowych, gdyż w ramach doby niedzielnej pozostaje wolnych co najwyżej 9 godzin. Stanowi to naruszenie ochronnych przepisów o czasie pracy i wyczerpuje znamiona wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Kierownik wyodrębnionej komórki organizacyjnej pracował w sobotę (5 godz.) i w niedzielę (15 godz.). Zgodnie z rozkładem czasu pracy były to dni wolne od pracy.

W zamian pracodawca udzielił jednego dnia wolnego za pracę w sobotę i dwóch dni wolnych za pracę w niedzielę.

Pracodawca postąpił prawidłowo udzielając dni wolnych za pierwszych 8 godzin pracy w niedzielę i 5 godzin pracy w sobotę. W zakresie rekompensaty nadgodzin dobowych występujących w dobie niedzielnej kluczowe znaczenie ma to, która strona decydowała o odbiorze wolnego. Jeśli wnioskował o to pracownik, oddanie całego dnia wolnego to za dużo, gdyż wystarczyłoby 7 godzin. Jeżeli nie powoduje to obniżenia miesięcznego wynagrodzenia pracodawca nie ryzykuje, iż działanie takie zostanie uznane za wykroczenie, gdyż jest korzystne dla pracownika. Gdyby nadgodziny te nie były rekompensowane na wniosek pracownika, to w takim przypadku przepis wymaga oddania 1,5 godziny wolnego za każdą nadgodzinę, a więc poza dniem wolnym kierownik miałby roszczenie o kolejne 2,5 godziny czasu wolnego (7 godz. przekraczających normę x 1,5 = 10,5 godz. wolnego).

Niezależnie od prawidłowości rekompensaty nadgodzin polecenie 15 godzin pracy w ramach wolnej niedzieli powoduje, że kierownik nie korzysta w tej dobie z minimalnego odpoczynku, co stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny.