Harmonogramy czasu pracy kierowców samochodów dostawczych o szczególnym przeznaczeniu

Czy pracodawca może ustalić dla kierowców cystern, zatrudnionych przy odbiorze mleka z gospodarstw rolnych, harmonogram przewidujący 8 kolejnych dni pracy, a następnie 4 dni wolne? Jak na ocenę tego rozkładu wpłynie fakt, iż kierowcy są zatrudnieni w systemie równoważnym i pracują od 8 do 12 godzin na dobę, a w środku tygodnia, od piątego dnia pracy następuje przejście na nocną zmianę? Jak taki rozkład wpływa na możliwość skorzystania przez kierowców z odpoczynku tygodniowego?

Rodzaj przewozów wpływa na zasady planowania czasu pracy kierowców. Wykonując zadania polegające na odbiorze mleka z gospodarstw rolnych, korzystają oni z wyłączenia spod regulacji rozporządzenia WE nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych... (Dz. U. UE L 06.102.1 ze zm.), dalej rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. l tego aktu, w przypadku przewozów wykonywanych pojazdami używanymi do odbioru mleka z gospodarstw rolnych oraz odwożenia do nich pojemników na mleko lub produktów mlecznych przeznaczonych na pasze zwierzęce, państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątek od przepisów art. 5-9 rozporządzenia, poświęconych zagadnieniom czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw i odpoczynków. Z tej możliwości skorzystał polski ustawodawca, wyłączając wszystkie kategorie pojazdów wymienionych w art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 ze stosowania przepisów art. 5-9 tego aktu. Tak wynika z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.), dalej ustawy. To zaś oznacza, że kierowcy zatrudnieni przy odbiorze mleka z gospodarstw rolnych nie muszą przestrzegać unijnych przepisów ograniczających czas prowadzenia pojazdu, wprowadzających minimalne przerwy w prowadzeniu pojazdu oraz okresy odpoczynku. Ma to istotne znaczenie praktyczne, gdyż wobec planowania 8 kolejnych dni pracy po 8-12 godzin każdy mogłoby dojść do przekroczenia maksymalnego tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, ustalonego w rozporządzeniu na poziomie 56 godzin. Brak obowiązku stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006 nie powoduje jednak, że plan zakładający 8 dni pracy i 4 dni wolne można uznać za prawidłowy.

Ustawa o czasie pracy kierowców zawiera identyczną do rozporządzenia (WE) nr 561/2006 definicję tygodnia. Obejmuje on okres pomiędzy godziną 00⁰⁰ w poniedziałek i godziną 24⁰⁰ w niedzielę (art. 2 pkt 5 ustawy). W jego ramach każdy kierowca musi mieć zapewniony odpoczynek tygodniowy obejmujący minimum 35 godzin, w których mieści się 11-godzinny odpoczynek dobowy z dniówki, w której kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy (art. 14 ust. 2 ustawy).

Ważne: W przypadku konieczności podjęcia działań w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub usunięcia awarii (art. 20 ust. 2 pkt 1 ustawy) oraz w razie planowanego przejścia przez kierowcę na inną zmianę, istnieje możliwość skrócenia odpoczynku tygodniowego do minimum 24 godzin (art. 14 ust. 3 ustawy).

Tu pojawia się problem, gdyż przyjęcie rozkładu zakładającego stały harmonogram obejmujący 8 dni pracy i 4 dni wolne musi spowodować, że w niektórych tygodniach roku kierowcy będą mieli zaplanowane 7 dni pracy, co wyklucza możliwość skorzystania z nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Jako naruszenie przepisów o czasie pracy działanie takie stanowi wykroczenie, za które inspektor Państwowej Inspekcji Pracy może ukarać pracodawcę mandatem, a w przypadku dużej skali zjawiska skierować wniosek o ukaranie do sądu. Jest to zasadniczo jedyna komplikacja, skoro do kierowców wykonujących ten typ przewozu nie stosuje się ograniczenia tygodniowego czasu pracy do maksymalnie 60 godzin (art. 12 ust. 2 w związku z art. 22 ustawy), ani ograniczenia czasu pracy do 10 godzin w dobach, w których kierowca podejmuje zadania w ramach czterogodzinnej pory nocnej z art. 2 pkt 6a ustawy. Ryzyko cyklicznego naruszania przepisów o odpoczynkach tygodniowych powoduje jednak, że zaproponowany rozkład pracy kierowców jest niemożliwy do zaakceptowania.

Przykład

Kierowcy cystern zajmujący się odbiorem mleka z gospodarstw rolnych wykonują zadania w oparciu o ustalony przez pracodawcę harmonogram, obejmujący 4 dni pracy w dzień, 4 dni pracy w nocy, a następnie 4 dni wolne. Czas pracy w poszczególnych dniówkach roboczych wynosi od 8 do 12 godzin, z uwagi na stosowany system równoważny.

Takie ustalenie harmonogramu pracy nie jest prawidłowe, gdyż w niektórych tygodniach będzie prowadzić do naruszania przepisów o nieprzerwanych odpoczynkach tygodniowych. Wobec planowania pracy na 8 kolejnych dni, po których następują 4 dni przerwy, wystąpią tygodnie, w których kierowca nie będzie miał ani jednego dnia wolnego, co jest niedopuszczalne. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie planowanie pracy na przeciętnie 40 godzin tygodniowo i 4 do 6 dni pracy na tydzień tak, by w każdym okresie od godziny 00⁰⁰ w poniedziałek do 24⁰⁰ w niedzielę kierowca skorzystał z odpoczynku tygodniowego. Jeśli przy okazji takiego odpoczynku następowałaby zmiana pory wykonywania pracy np. z nocnej na dzienną, to 1 dzień wolny zagwarantuje kierowcy co najmniej minimalny, 24-godzinny okres odpoczynku, a samego skrócenia nie trzeba będzie rekompensować.