Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 4 (598) z dnia 10.02.2024

Nadgodziny w ramach indywidualnego rozkładu czasu pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy

W zakładzie pracy stosowany jest podstawowy system czasu pracy. Pora nocna została określona w przedziale od 22⁰⁰ do 6⁰⁰. W obwieszczeniu o czasie pracy jest postanowienie, zgodnie z którym wobec kierowcy stosuje się indywidualny rozkład czasu pracy. Dodatkowo zawarte jest porozumienie o ruchomym czasie pracy. Kierowca zatrudniony w indywidualnym rozkładzie czasu pracy w danym miesiącu raz rozpoczął pracę o 5³⁰, a zakończył o 14⁰⁰. Jak rozliczyć dodatkowe 30 minut pracy?

Zgodnie z art. 142 K.p., na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty. Jego wprowadzenie w ww. trybie jest przy tym jedną z okoliczności wyłączających obowiązek sporządzania dla pracownika rozkładów czasu pracy. Ma to ścisły związek z celem, któremu służy stosowanie indywidualnego rozkładu czasu pracy, czyli umożliwieniu pracownikowi łączenia obowiązków zawodowych z prywatnymi, np. studiami wieczorowymi lub zaocznymi. W takich okolicznościach pracownik wskazuje we wniosku, że np. od poniedziałku do środy chciałby pracować od 8⁰⁰ do 16⁰⁰, w czwartki z uwagi na zajęcia na uczelni od 7⁰⁰ do 15⁰⁰, a w piątki od 6⁰⁰ do 14⁰⁰. Zaakceptowanie takiego wniosku przez pracodawcę powoduje, że układanie rozkładów czasu pracy dla takiego pracownika traci sens, skoro wynika on bezpośrednio z treści zaakceptowanego wniosku.

W przypadku zatrudnienia na stanowisku kierowcy, indywidualny rozkład czasu pracy ma inny charakter. Bliżej mu bowiem do ruchomego czasu pracy z art. 140¹ K.p., niż do przedstawionego wcześniej indywidualnego rozkładu czasu pracy. Drugą z wymienionych instytucji reguluje art. 8 ust. 2-4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2022 r. poz. 1473 ze zm.), wskazując, że indywidualny rozkład czasu pracy pracownika ustalany przez pracodawcę może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy. W takim przypadku ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Prawidłowe stosowanie indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców wymaga jednocześnie, by planowanie ponownego rozpoczęcia pracy w tej samej dobie nie naruszało prawa kierowcy do odpoczynków dobowych i tygodniowych. To, wraz z normą art. 11 ust. 2a ustawy o czasie pracy kierowców, zgodnie z którą dla kierowców wykonujących przewóz rzeczy lub okazjonalny przewóz osób nie ustala się rozkładów czasu pracy powoduje, że w razie braku grafiku faktyczna godzina rozpoczęcia pracy jest tożsama z planowaną godziną rozpoczęcia pracy, co ma istotny wpływ na rozliczanie czasu pracy kierowców.

Odnosząc powyższe do pytania Czytelnika, wątpliwość budzi zawarte porozumienie o ruchomym czasie pracy, gdyż jeśli pracodawca zawarł je z zakładowymi organizacjami związkowymi, lub w razie ich braku z przedstawicielami pracowników na podstawie art. 150 § 3 K.p., nie jest to równoznaczne z wprowadzeniem w tym trybie indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców. Z kolei wzmianka w obwieszczeniu o czasie pracy kierowców o stosowaniu wobec nich indywidualnego rozkładu czasu pracy, nie spełnia wymogów wynikających z art. 8 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców, ponieważ wymaga on zawarcia odrębnego porozumienia z zakładową organizacją związkową, lub z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy.

Zakładając, że wobec kierowcy prawidłowo wprowadzono indywidualny rozkład czasu pracy, fakt, iż w danym miesiącu jednokrotnie rozpoczął pracę o 5³⁰ i zakończył w tym samym dniu o 14⁰⁰ nie prowadzi do naruszenia przepisów. To mogłoby mieć miejsce wyłącznie u kierowcy prowadzącego pojazd wyłączony spod przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego... (Dz. Urz. UE L 2006.102.1 z późn. zm.), gdyż u kierowców pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony pierwszeństwo stosowania przepisów międzynarodowych, którym nie jest znana instytucja doby pracowniczej powoduje, że dwukrotne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie nie może być podstawą ukarania za wykroczenie, o ile kierowca miał zapewniony minimalny okres odpoczynku dobowego. Wobec wykonywania pracy przez 8,5 godziny, w tym dniu wystąpiło 30 minut (0,5) nadgodziny, co wymagało rekompensaty. Przy indywidualnym rozkładzie czasu pracy nadgodzinami będzie ostatnie 30 minut pracy, tj. od 13³⁰ do 14⁰⁰, za które kierowca nabył prawo do 50% dodatku do normalnego wynagrodzenia, przy założeniu, że są to przekroczenia dobowe w porze dziennej.

Gdyby jednak okazało się, że pracodawca nie wprowadził prawidłowo indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców, trzeba przyjąć, że do rozliczania czasu pracy tego pracownika ma zastosowanie instytucja doby pracowniczej. W takim przypadku, przy założeniu, że poprzednia doba robocza rozpoczęła się o 6⁰⁰, 30 minut nadgodzin wystąpi na początku tej dniówki roboczej, pomiędzy 5³⁰ a 6⁰⁰, stanowiąc w istocie przekroczenie dobowej normy czasu pracy z poprzedniej dniówki roboczej, która trwa 24 godziny do 6⁰⁰ następnego dnia. W takiej sytuacji, jako nadgodziny dobowe przypadające na porę nocną (30 minut pracy) wymagałoby rekompensaty 100% dodatkiem do normalnego wynagrodzenia za pracę.

Podobnie w przypadku, gdyby taka dodatkowa praca miała miejsce po dniu wolnym, np. w astronomiczny poniedziałek - zakładając, że pracownik korzystał z niedzieli wolnej od pracy, lub w dniu pracy następującym bezpośrednio po ustawowo wolnym święcie. Zgodnie z art. 133 § 3 K.p. oraz art. 151⁹ § 2 K.p. niedziela oraz analogicznie święto trwa od godziny 6⁰⁰ w tym dniu, do godziny 6⁰⁰ w dniu następnym, a ustawa o czasie pracy kierowców nie zawiera postanowień modyfikujących te zasady. W efekcie brak ingerencji w godziny trwania doby niedzielno-świątecznej, dopuszczalnej w wewnętrznych przepisach obowiązujących u pracodawcy, powoduje, że w omawianym przypadku te 30 minut pracy przypadają w myśl przepisów w dniu ustawowo wolnym od pracy. Rodzi to określone konsekwencje. Obowiązkiem pracodawcy jest w tych okolicznościach oddanie pracownikowi innego dnia wolnego, w przypadku niedzieli w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a jeżeli okaże się to niemożliwe do końca okresu rozliczeniowego (art. 151¹¹ § 1 pkt 1 i § 2 K.p.). Jeśli zaś 30 minut przypada na dobę świąteczną, dzień wolny powinien być kierowcy wyznaczony do końca okresu rozliczeniowego (art. 151¹¹ § 1 pkt 2 K.p.). W razie braku możliwości oddania dnia wolnego, 30 minut dodatkowej pracy wymaga w przedstawionych okolicznościach rekompensaty normalnym wynagrodzeniem uzupełnionym o 100% dodatek.