Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 14 (512) z dnia 10.07.2020

Dobór systemu czasu pracy kierowców

Jaki system czasu pracy wybrać dla kierowców wykonujących przewóz w dwóch turach: porannej i popołudniowej, pomiędzy którymi występuje przerwa? Podczas przerwy kierowcy mogą swobodnie dysponować swoim czasem. W jaki sposób prawidłowo naliczyć i ująć na liście płac ich wynagrodzenie i z jakich składników powinno się ono składać?

W przedstawionym stanie faktycznym optymalnym rozwiązaniem będzie wybór pomiędzy systemem:

• przerywanym (art. 16 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców - Dz. U. z 2019 r. poz. 1412) lub
   
• tzw. mieszanym łączącym elementy systemów przerywanego i równoważnego (art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców).

Decyzja o tym, które z ww. rozwiązań będzie dla pracodawcy korzystniejsze zależy od tego, czy rozkład pracy kierowców ma charakter stały i powtarzalny - co przemawia za systemem przerywanym. W pozostałych przypadkach, gdy długość odcinków pracy porannej i popołudniowej różni się w poszczególnych dniówkach i mogą one łącznie przekroczyć w niektórych dniach dobową normę czasu pracy, wskazanym jest system mieszany, pozwalający w przedstawionych okolicznościach ograniczyć liczbę nadgodzin dobowych. Wadą tego rozwiązania jest to, że mieszany czas pracy wymusza na firmie układanie kierowcom rozkładów pracy na okresy co najmniej miesięczne.

Co więcej przerwa może obejmować maksymalnie 5 godzin, a wyjątek od tej zasady dotyczy kierowców zatrudnionych w przewozach regularnych. Ich przerwa może bowiem obejmować maksymalnie 6 godzin, o ile czas pracy w dobie nie przekracza 7 godzin (art. 16 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Jest to podyktowane tym, że czas przerwy i czas pracy muszą łącznie zamknąć się w 13 godzinach tak, aby w ramach doby pracowniczej kierowca mógł jeszcze skorzystać z minimalnego 11-godzinnego odpoczynku dobowego (art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców).

Zwracamy uwagę! Przerwa wynikająca z wprowadzenia systemu przerywanego zastępuje przerwy w prowadzeniu pojazdu lub udzielane zamiennie przerwy w czasie pracy przeznaczone na odpoczynek (art. 16 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców). To z kolei pozwala ograniczyć ilość pełnionych przez kierowców dyżurów.

Nie można przyjąć założenia, że każdy przypadek przewozu pasażerów na stałych trasach w równych odstępach czasowych może być traktowany jako przewóz regularny. W tym zakresie art. 2 pkt 3 ustawy o czasie pracy kierowców odsyła bowiem do regulacji ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2140 z późn. zm.), której art. 4 pkt 7 definiuje przewóz regularny jako publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i z wyznaczonymi trasami, na zasadach określonych w ustawie o czasie pracy kierowców i w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 8). Omawiany przypadek można jednak kwalifikować jako przewóz regularny specjalny, obejmujący zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy o transporcie drogowym niepubliczny przewóz regularny określonej grupy osób, z wyłączeniem innych osób. Co istotne art. 18 tej ustawy wymaga dla wykonywania przewozów regularnych specjalnych w krajowym transporcie drogowym uzyskania zezwolenia - w zależności od zasięgu tych przewozów - od wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, lub marszałka województwa. Spełnienie tych warunków daje pracodawcy możliwość wyłączenia dłuższej przerwy, więc w niektórych przypadkach pozwoli to znacząco ograniczyć koszty pracy kierowców.

Wprowadzenie systemu przerywanego wiąże się ponadto z pewną modyfikacją zasad wynagradzania kierowców. Oprócz wynagrodzenia za pracę wykonaną (czyli m.in. czas prowadzenia pojazdu, nadzoru i pomocy wsiadającym lub wysiadającym pasażerom, obsługi codziennej pojazdu, utrzymania pojazdu w czystości, niezbędnych formalności administracyjnych czy innych prac podejmowanych w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy) na liście płac takich kierowców musi pojawić się drugi składnik - czyli wynagrodzenie za czas przerwy. Jego minimalna wysokość wynikająca z art. 16 ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców to 50% wynagrodzenia, o którym mowa w art. 9 ust. 5 tej ustawy, czyli połowa wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania kierowcy, określonego stawką godzinową lub miesięczną. W rzadkich przypadkach, gdy taki składnik nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania kierowcy, za czas przerwy należy mu się połowa z 60% jego wynagrodzenia. Niezależnie od przyjętego systemu wynagradzania kierowców (stawka godzinowa, miesięczna) zmienny składnik wynagrodzenia jest naliczany godzinowo, a więc powinien być wyodrębniony na liście płac, gwarantując jej czytelność i możliwość kontroli.

W Warsztatach Terapii Zajęciowej jest zatrudnionych dwóch kierowców na 1/2 etatu, którzy dowożą uczestników na zajęcia w godzinach porannych, tj. od 7⁰⁰ do 9⁰⁰, a po zajęciach odwożą do domu w godzinach od 15⁰⁰ do 17⁰⁰. W czasie pobytu podopiecznych w ośrodku, kierowcy po wykonaniu czynności związanych z obsługą samochodu mają kilkugodzinną przerwę. Zastosowanie wobec kierowców przerywanego czasu pracy będzie w tych okolicznościach prawidłowe i korzystne dla pracodawcy.

Jeżeli pracodawca nie posiada zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych specjalnych, pracę kierowców z przykładu należy traktować jako okazjonalny przewóz osób, co ma istotny wpływ na maksymalną długość przerwy, którą można wyłączyć z ich czasu pracy w ramach systemu przerywanego. Pomiędzy 9⁰⁰ a 15⁰⁰ przypada 6 godzin, z czego obsługa codzienna pojazdu obejmuje w typowym przypadku od 10 do 20 minut dziennie, więc optymalnym rozwiązaniem byłoby wyłączenie z czasu pracy kierowców pozostałych 5 godzin i 40 minut tytułem przerwy. Taka możliwość występuje wyłącznie w przewozach regularnych, więc w pozostałych przypadkach, gdy wykonywany przez kierowców przewóz należy kwalifikować jako okazjonalny przewóz osób, dodatkowe 40 minut oczekiwania na podjęcie pracy (wykraczające ponad maksymalną 5-godzinną przerwę) będzie stanowiło czas dyżuru zakładowego ewentualnie okres pozostawania w dyspozycji, rodząc w każdym przypadku prawo do pełnej stawki wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracowników. W pozostałym zakresie za czas przerwy przysługuje połowa takiego wynagrodzenia, więc wydłużenie przerwy będzie dla pracodawcy bardziej opłacalne ekonomicznie. Wpływa na to również fakt, iż przy krótkiej, obejmującej zaledwie 4 godziny dniówce roboczej kierowcy nie nabywają prawa do 15-minutowej przerwy śniadaniowej, podlegającej wliczeniu do ich czasu pracy (art. 6 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców). Rozróżnienie wynagrodzenia zasadniczego w stawce godzinowej lub miesięcznej oraz wynagrodzenia za czas przerw wynikających ze stosowanego systemu przerywanego na liście płac kierowców jest konieczne, gdyż dzięki temu kontrola prawidłowości naliczenia ich wynagrodzenia nie będzie sprawiać trudności inspekcji pracy. Przemawia za tym również fakt, iż wynagrodzenie za czas przerwy zawsze będzie zmiennym składnikiem wynagrodzenia, w przeciwieństwie do płacy zasadniczej, która może być określona w stawce miesięcznej.