Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 15 (609) z dnia 1.08.2024

Planowanie i rozliczanie czasu pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku pracy kierowca - ślusarz

Jakie odpoczynki planować pracownikowi zatrudnionemu na łączonym stanowisku pracy kierowcy - ślusarza? Czy jeśli realizując obowiązki kierowcy pracownik korzysta z samochodu służbowego o dmc przekraczającej 3,5 tony lub przeznaczonego do przewozu więcej niż 9 osób licząc z kierowcą, może korzystać ze skróconych 9-godzinnych odpoczynków zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 561/2006?

Zatrudnienie na łączonym stanowisku pracy kierowca - ślusarz powoduje, że w zakresie zasad planowania i rozliczania czasu pracy pracownik może potencjalnie podlegać pod przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2024 r. poz. 220). W przypadku przewozu rzeczy pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej (dalej dmc) przekraczającej 3,5 tony lub osób pojazdem przeznaczonym lub przystosowanym do przewozu powyżej 9 osób licząc z kierowcą, stosuje się również przepisy:

• rozporządzenia WE nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego... (Dz. U. UE L 2006.102.1 z późn. zm.), dalej rozporządzenia (WE) nr 561/2006 lub
• Umowy europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzonej w Genewie dnia 1 lipca 1970 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 409), dalej Umowy AETR.

Z kolei odwołanie się w umowie o pracę do zatrudnienia na stanowisku ślusarza powoduje, że pracownik może również podlegać pod ogólne normy Kodeksu pracy. Do pracodawcy należy rozstrzygnięcie, który z umówionych rodzajów pracy przeważa w zatrudnieniu danego pracownika i od tej decyzji zależeć będzie, jakie przepisy znajdą zastosowanie w tym konkretnym przypadku. W tę decyzję pracodawcy nie mają prawa ingerować organy PIP, więc jeśli pracownik nie będzie się z nią zgadzać, jedyną skuteczną drogą zmiany charakteru zatrudnienia przez pracownika jest wystąpienie na drogę sądową.

Wybór reżimu prawnego, któremu będzie podlegał stosunek pracy ma istotne znaczenie praktyczne, gdyż wpływa m.in. na planowanie czasu pracy i kwalifikację poszczególnych okresów jako czasu pracy, a u kierowców również czasu dyżuru, pozostawania w gotowości itp., a ponadto na wymiar minimalnych okresów odpoczynku. Pracownik podlegający pod regulacje kodeksowe musi korzystać z co najmniej 11-godzinnych odpoczynków dobowych oraz 35-godzinnych odpoczynków tygodniowych. Natomiast podlegający pod przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 może obok regularnych 11-godzinnych odpoczynków dziennych korzystać z odpoczynków dzielonych na dwie części, z których pierwsza obejmuje nieprzerwanie minimum 3 godziny, a druga minimum 9 godzin. Jednocześnie pomiędzy dwoma odpoczynkami tygodniowymi taki kierowca może maksymalnie 3 razy skrócić odpoczynek dzienny poniżej 11 godzin, do minimum 9 godzin bez konieczności równoważenia tego skrócenia w przyszłości. Różnice dotykają również odpoczynków tygodniowych, które u kierowcy obejmują w wariancie regularnym co najmniej 45 godzin, a w wersji skróconej poniżej 45 godzin i jednocześnie nie mniej niż 24 kolejne godziny.

Z uwagi na te różnice, kluczowym dla rozstrzygnięcia, które przepisy należy stosować wobec konkretnego pracownika jest określenie, czy w jego zatrudnieniu przeważają obowiązki kierowcy, czy też zadania ślusarza. O ile ustawa o czasie pracy kierowców stanowi wprost w art. 3, że jej przepisy nie naruszają postanowień zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 i Umowie AETR, o tyle przepisy z zakresu czasu pracy wynikające z Kodeksu pracy mają charakter bezwzględnie obowiązujący, więc każde odstępstwo na niekorzyść pracownika może być kwalifikowane jako wykroczenie przeciwko przepisom o czasie pracy, zagrożone grzywną w przypadku kontroli PIP (art. 281 § 1 pkt 5 K.p.). W praktyce oznacza to, że jeśli w ocenie pracodawcy w zatrudnieniu pracownika przeważają zadania kierowcy, nie ma przeszkód, aby stosować do niego ustawę o czasie pracy kierowców, a gdy realizuje on przewóz pojazdem o dmc powyżej 3,5 tony, względnie przeznaczonym lub przystosowanym do przewozu więcej niż 9 osób licząc z kierowcą, również rozporządzenie (WE) nr 561/2006 zamiennie z Umową AETR. To z kolei pozwala na korzystanie przez pracownika m.in. ze skróconych 9-godzinnych odpoczynków dobowych. Jeżeli jednak w jego zatrudnieniu przeważają zadania ślusarza, pracownik powinien mieć planowane i rozliczane zadania zgodnie z Kodeksem pracy. Wówczas jego odpoczynek dobowy mógłby zostać skrócony poniżej 11 godzin wyłącznie w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 § 2 pkt 2 K.p.). Co więcej takie skrócenie należałoby zrekompensować planując pracownikowi równoważny okres odpoczynku w ramach okresu rozliczeniowego (art. 132 § 3 K.p.).

Zgodnie z art. 4 lit. c ww. rozporządzenia, kierowcą jest osoba, która prowadzi pojazd nawet przez krótki okres, lub która jest przewożona w pojeździe w celu podjęcia w ramach swoich obowiązków jego prowadzenia w razie potrzeby. W efekcie pracownik zatrudniony na stanowisku ślusarza może być kwalifikowany jako kierowca w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006, a co za tym idzie korzystać m.in. ze skróconych odpoczynków dziennych lub tygodniowych. Problem w tym, że pozostając w zgodzie z przepisami międzynarodowymi taki pracownik naruszy jednocześnie art. 132 i 133 K.p. Pewną analogię do omawianego przypadku można dostrzec analizując sytuację kierowcy, który w jednej dobie realizuje przewozy regularne osób na trasie do 50 km oraz przewozy regularne osób na trasach powyżej 50 km lub przewozy okazjonalne osób. W pierwszym przypadku kierowca korzysta z 11-godzinnych odpoczynków dobowych oraz 35-godzinnych odpoczynków tygodniowych (art. 31c ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców), a w drugim może trzykrotnie pomiędzy dwoma odpoczynkami tygodniowymi skorzystać z odpoczynku dziennego skróconego do 9 godzin. Z uwagi na brak norm kolizyjnych powszechnie przyjmuje się, że w razie łączenia w jednej dniówce tych dwóch rodzajów przewozów, powinny być stosowane normy surowsze.

Pracodawca zatrudnia pracownika na stanowisku łączonym kierowca - ślusarz. Jeśli w zatrudnieniu tego pracownika dominują elementy pracy kierowcy, nie ma przeszkód, aby w sytuacji, gdy pracownik jedzie w delegację jako kierowca i na drugi dzień świadczy pracę jako ślusarz skorzystał ze skróconego 9-godzinnego odpoczynku dziennego. Jeśli jednak w zatrudnieniu pracownika dominują elementy pracy ślusarza, pomimo wykonywania przewozów pojazdem, do którego mają zastosowanie przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006, należy zapewnić mu co najmniej 11-godzinny odpoczynek w każdej dobie pracowniczej.