Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 10 (268) z dnia 10.05.2010

Odpoczynek tygodniowy dla pracownika zatrudnionego na stanowisku łączącym pracę kierowcy z inną pracą

Czy pracownik zatrudniony na stanowisku kierowca-magazynier prowadzący samochód o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony musi mieć 35 czy 45 godzin odpoczynku tygodniowego?

W przypadku łączonych stanowisk pracy, tj.: kierowca-monter, kierowca-serwisant czy kierowca-magazynier powstaje problem wyboru przepisów, które znajdą zastosowanie do ich stosunku pracy. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku dominująca cecha zatrudnienia. Jednakże w ocenie Głównego Inspektoratu Pracy wyrażonej w stanowisku z dnia 11 sierpnia 2008 r. (znak: GPP-302-4560-609/08/PE) ingerencja w treść istniejącego stosunku pracy należy do wyłącznej kompetencji sądów pracy, a inspektor pracy w trakcie kontroli nie ma uprawnień do rozstrzygania takich wątpliwości. W braku jednoznacznych ustaleń stron decydującym kryterium uznania, jakie przepisy znajdą pierwszeństwo zastosowania w przypadku kierowcy jest rodzaj pojazdu, którym będzie on wykonywał przewóz drogowy. Jeżeli masa całkowita pojazdu łącznie z przyczepą bądź naczepą nie przekracza 3,5 tony, a ponadto nie jest on skonstruowany lub przystosowany do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, prowadzący go pracownik jest wyłączony spod zastosowania norm:

• rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającym rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającym rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. U. UE L 06.102.1), dalej rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz

• Umowy Europejskiej z dnia 1 lipca 1970 r. dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe AETR (Dz. U. z 1999 r. nr 94, poz. 1086 i 1087), dalej Umowy AETR.

W takim przypadku zastosowanie do niego znajdą regulacje Kodeksu pracy albo ewentualnie art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. nr 92, poz. 879 z późn. zm.) gwarantujące pracownikowi co najmniej 35-godzinny nieprzerwany odpoczynek tygodniowy. 

Odmiennie przedstawia się sytuacja kierowców, którzy wykonują przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony oraz przystosowanymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Niezależnie od nazwy zajmowanego przez nich stanowiska, na mocy art. 4 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz art. 1 lit. j) Umowy AETR podlegają oni bowiem ich regulacjom. W świetle powołanych przepisów, kierowcą jest każda osoba znajdująca się w pojeździe celem jego prowadzenia bez względu na podstawę zatrudnienia, jak i rodzaj stanowiska pracy. Postanowienia wymienionych wyżej aktów prawa międzynarodowego mają ponadto, zgodnie z art. 3 ustawy o czasie pracy kierowców, pierwszeństwo przed jej regulacjami. Potwierdzeniem tej tezy jest również treść art. 27 ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców, zgodnie z którym odpoczynki wynikające z art. 14 tej ustawy zawierają się w okresach odpoczynku, o których mowa w art. 8 ust. 1-5 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 i w art. 8 ust. 1-3 Umowy AETR.
 

W przewozach wykonywanych wyłącznie na terytorium Unii Europejskiej, zgodnie z art. 8 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 561/2006, występuje możliwość skrócenia tygodniowego okresu odpoczynku do 24 godzin, pod warunkiem skompensowania tego skrócenia równoważnym okresem odpoczynku udzielonym kierowcy jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia od wystąpienia skróconego odpoczynku. Podobną zasadę przewiduje również Umowa AETR w art. 8 ust. 3, uzależniając jednak możliwość skrócenia odpoczynku od miejsca jego wykorzystania. Oznacza to, że jeżeli kierowca spędza odpoczynek dobowy w bazie pojazdu lub w miejscu zamieszkania, odpoczynek może być skrócony do 36 godzin, jeżeli zaś odpoczynek jest wykorzystywany w innym miejscu, można go skrócić do 24 godzin. Poza przedstawioną różnicą zasady rekompensaty skróconych odpoczynków tygodniowych są identyczne z regulacją rozporządzenia (WE) nr 561/2006. 

Trzecia istotna różnica w zakresie prawa do odpoczynku tygodniowego dotyczy regularności jego występowania. Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 oraz umowa AETR wymagają, aby odpoczynek tygodniowy przypadał po upływie 6 dni od zakończenia poprzedniego okresu odpoczynku, wymuszając regularne przerwy tygodniowe. Ustawa o czasie pracy kierowców nie przewiduje takiego wymogu, co pozwala planować kierowcom niepodlegającym regulacjom międzynarodowym nawet 10 dni pracy pomiędzy dwoma okresami odpoczynków. Wyjątek w tym zakresie stanowią jedynie kierowcy zatrudnieni w przewozach regularnych, których trasa nie przekracza 50 km. W ich przypadku odpoczynek tygodniowy musi również przypadać najpóźniej po 6 okresach 24-godzinnych od poprzedniego odpoczynku, co wynika z art. 31c ustawy o czasie pracy kierowców.