Czas pracy kierowców - Dodatek nr 7 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 7 (265) z dnia 1.04.2010

Ograniczenia związane z nocną pracą kierowców

Nowelizacja ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 7 maja 2009 r. (Dz. U. nr 79, poz. 670) znacznie zaostrzyła dotychczasową regulację odnoszącą się do czasu pracy kierowcy w porze nocnej. Dotychczas ograniczenie dobowej normy czasu pracy kierowcy ze względu na jej wykonywanie w nocy miało miejsce jedynie w przypadku, gdy rozmiar pracy w porze nocnej wynosił minimum 4 godziny. Po nowelizacji przepis bezwzględnie ogranicza do 10 godzin czas pracy w ciągu doby, w której wystąpiło nawet kilka minut pracy w porze nocnej (art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców). Zmiana regulacji była podyktowana dostosowaniem polskiego prawa do regulacji UE dotyczących czasu pracy kierowców (dyrektywa 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego - Dz. Urz. UE L z 2002 r. nr 80, str. 35).

Warto jednak zaznaczyć, że w myśl uregulowań europejskich pora nocna oznacza co najmniej 4 godziny przypadające pomiędzy północą a 7 rano według prawa krajowego (art. 3 lit. h dyrektywy 2002/15/WE). Oznacza to, że skoro nasz ustawodawca nie zamieścił w ustawie o czasie pracy kierowców specjalnej definicji pory nocnej na potrzeby tego przepisu, stosuje się do niego przepis Kodeksu pracy, zgodnie z którym pora nocna ma obejmować 8 kolejnych godzin pomiędzy 21 a 7 (art. 151⁷ K.p.). Jest to w praktyce regulacja znacznie bardziej rygorystyczna, niż by tego wymagało prawo europejskie, gdyż pora nocna w Polsce jest dwukrotnie dłuższa od minimum wskazanego w prawie wspólnotowym. Pozostawia to przewoźnikom niewielkie pole do manewru, gdyż przesunięcie pory nocnej obejmuje realnie jedynie 2 godziny. Tym samym może ona trwać między 21⁰⁰ a 5⁰⁰ albo 22⁰⁰ a 6⁰⁰ lub 23⁰⁰ a 7⁰⁰, chyba że pracodawca zdecyduje się na określenie pory nocnej od niepełnych godzin, co nie jest w przepisie wykluczone.

Z punktu widzenia pracodawcy istotnym jest również fakt, iż praca w porze nocnej oznacza każdą czynność wykonywaną przez kierowcę w porze nocnej, w związku z wykonywaniem zadania przewozowego. Praca w porze nocnej oznacza więc nie tylko jazdę, ale także załadunek, rozładunek, czy codzienne czynności serwisowe pojazdu. Ograniczenie czasu pracy ze względu na jej wykonywanie w nocy dotyczy przy tym nie tylko pracy planowanej, ale także pracy w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z regulacją ustawy, czas pracy w danej dobie nie może przekroczyć 10 godzin, przepis wyraźnie wskazuje więc, że chodzi w nim o rzeczywisty (faktyczny) czas pracy kierowcy w jednej dobie. Nie można go więc odnosić wyłącznie do zaplanowanego czasu pracy, zwłaszcza biorąc pod uwagę ochronną funkcję przepisów o czasie pracy.

Należy również zauważyć, że w polskich przepisach nie przewidziano możliwości odstępstwa od rygorystycznej regulacji art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców, mimo że dyrektywa pozostawia taką furtkę. Wymaga to jednak wprowadzenia zmian w drodze układów zbiorowych, porozumień między przedstawicielami pracodawców i pracowników lub w drodze przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych, które powinny być poprzedzone konsultacjami z partnerami społecznymi.
 

Kierowca zatrudniony u pracodawcy, u którego pora nocna trwa do godziny 7⁰⁰, rozpoczął pracę o godzinie 6⁴⁵ i 15 minut wykonywał ją w porze nocnej. Kurs był obliczony w taki sposób, by kierowca mógł zakończyć pracę w tej dobie przed upływem 10 godzin. Na ostatnich kilometrach pękła opona i przez 30 minut kierowca wymieniał koło w naczepie, co spowodowało przekroczenie 10-godzinnego limitu pracy w tej dobie. Jest to niewątpliwe naruszenie art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców.

Zmiana zasad obowiązujących planowanie pracy kierowcy, który wykonywał ją w nocy nie wywrze bezpośredniego wpływu na możliwości wykonywania przewozów w załogach 2 osobowych. W tym przypadku cykl rozliczeniowy trwa 30 godzin, w których kierowcy muszą mieć zapewnione co najmniej 9 godzin odpoczynku, więc siłą rzeczy w każdym cyklu kierowcy muszą pracować w nocy. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż kierowca, który w danym czasie nie prowadzi pojazdu nie wykonuje pracy, gdyż okres ten jest kwalifikowany jako czas dyżuru. Tego zaś okresu aktywności kierowcy nie wlicza się do czasu pracy, o ile w trakcie dyżuru nie doszło do wykonywania pracy. Tym samym połowa czasu spędzonego przez kierowcę w kabinie pojazdu będzie stanowiła dyżur, co pozwoli zorganizować przewóz w załodze z poszanowaniem art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców, gdyż zakładając czas trwania przewozu w załodze przez 20, czy 21 godzin tylko połowa lub mniej niż połowa tego czasu będzie stanowiła czas pracy dla kierowcy.