Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 18 (468) z dnia 10.09.2018

Planowanie czasu pracy kierowcy legitymującego się stopniem niepełnosprawności

1) Zatrudniliśmy pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności na stanowisku kierowcy pojazdu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony. Posiada on badania niezbędne do kierowania takimi pojazdami. Czy musi mieć dodatkową zgodę od lekarza na pracę w nadgodzinach i porze nocnej?

Tak. Zatrudniając pracownika z orzeczonym stopniem niepełnosprawności pracodawca przyjmuje na siebie obowiązek przestrzegania sztywnych norm czasu pracy oraz dodatkowych ograniczeń w planowaniu i polecaniu pracy tej osobie. Jeśli pracownik ma lekki stopień niepełnosprawności, jego czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin w tygodniu, przy czym ta druga norma nie ma charakteru przeciętnego i nie jest weryfikowana w skali okresu rozliczeniowego, jak u pozostałych pracowników, lecz jest sztywna. Tak wynika z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 511 z późn. zm.), dalej ustawy o rehabilitacji.

Firma zatrudniła kierowcę pojazdu ciężarowego z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności. Z uwagi na sztywną 8-godzinną normę dobową pracownik ten nie może pracować w systemie równoważnym, gdyż zaplanowanie mu 10 czy 12 godzin pracy w dobie naruszy ochronny przepis ustawy o rehabilitacji. Ponadto pracodawca nie może planować temu kierowcy nierównomiernego rozkładu czasu pracy na poszczególne tygodnie okresu.

Skoro w każdym z nich pracownik musi przepracować równo 40 godzin, działanie polegające na zaplanowaniu np. 6 dni pracy w jednym tygodniu oraz 4 dni pracy w drugim również doprowadzi do naruszenia przepisów o czasie pracy, a co za tym idzie ryzyka odpowiedzialności za wykroczenie.

Wszystkich pracowników niepełnosprawnych, niezależnie od orzeczonego stopnia obowiązuje zakaz pracy w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych (art. 15 ust. 3 ustawy o rehabilitacji). Wyjątki od tej zasady określa art. 16 ustawy o rehabilitacji. Na mocy powołanego przepisu, sztywnych norm czasu pracy, zakazu pracy w nocy i w nadgodzinach nie stosuje się:

• do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
   
• gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Kierowca niepełnosprawny w stopniu lekkim wystąpił do lekarza profilaktyka o zgodę na niestosowanie art. 15 ustawy o rehabilitacji w jego zatrudnieniu, tzn. zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz w systemach czasu pracy pozwalających na planowe przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Uzyskawszy taką zgodę od lekarza, pracodawca może planować pracę niepełnosprawnego kierowcy tak samo, jak w przypadku kierowców pełnosprawnych.

Zwracamy uwagę! Nadal pozostanie jedna różnica w porównaniu do innych kierowców, gdyż każdy niepełnosprawny pracownik ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek (art. 17 ustawy o rehabilitacji). Czas trwania tej przerwy jest wliczany do czasu pracy niepełnosprawnego - więc w przypadku kierowcy pojazdu ciężarowego wpłynie na proporcję czasu pracy i czasu dyżuru - do tego pierwszego trzeba będzie zaliczyć dodatkowe 15 minut z wykorzystywanych przez kierowcę przerw w prowadzeniu pojazdu lub udzielanych zamiennie przerw w pracy.

Ustawa o rehabilitacji dostępna jest w serwisie www.przepisy.gofin.pl

Na omawiane obowiązki nie ma wpływu fakt, iż zatrudniony niepełnosprawny kierowca ma badania lekarskie i psychologiczne stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do kierowania pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i pracy na stanowisku kierowcy. Badania kierowców wykonywane w oparciu o przepisy art. 39j, 39k i 39l ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2200 z późn. zm.) są niezbędne z perspektywy możliwości dopuszczenia do świadczenia pracy - wykonywania przewozu drogowego, gdyż bez nich i szkolenia okresowego kierowca nie może go wykonywać. Nie wyłączają one jednak stosowania ochronnych przepisów ustawy o rehabilitacji, więc bez zgody lekarza planowanie takiemu kierowcy pracy będzie utrudnione.

2) Czy takie same obostrzenia jak wskazane w odpowiedzi na pytanie 1 obejmą pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności?

Tak, przy czym takiego pracownika obowiązują niższe normy czasu pracy, tj. 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu - podobnie jak u niepełnosprawnych w stopniu znacznym. Również w tym przypadku normy czasu pracy są sztywne, więc bez zgody lekarza pracodawca zatrudniający takiego pracownika nie ma innej możliwości, niż planowanie kierowcy w każdym tygodniu 5 dni pracy po 7 godzin.

Kierowca niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym również może wystąpić o zgodę lekarza-profilaktyka lub w razie jego braku lekarza sprawującego nad nim opiekę na pracę w zwykłych normach czasu pracy, pozwolenie świadczenia pracy w nadgodzinach, w nocy czy w równoważnym czasie pracy.