Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 8 (362) z dnia 10.04.2014

Czas pracy kierowcy autobusu szkolnego

Jakim przepisom podlega kierowca autobusu szkolnego będący pracownikiem jednostki samorządowej, który dowozi w ramach obowiązków służbowych uczniów do szkoły? Czy wykorzystywany przez niego pojazd musi być wyposażony w tachograf?

Odpowiadając na pytania należy najpierw rozstrzygnąć, na jakiej podstawie kierowca wykonuje przewóz uczniów do szkoły. Tego typu zadania mogą być bowiem kwalifikowane zarówno jako przewóz regularny specjalny, jak i jako przewóz wahadłowy. Od rozstrzygnięcia tej kwestii zależy które przepisy należy stosować do pracownika.

Jeśli pracę kierowcy można kwalifikować jako przewóz regularny specjalny realizowany na trasach do 50 km, pracownik podlega przepisom rozdziału 4a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 z późn. zm.). Wówczas jest on wyłączony ze stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego… (Dz. U. UE L 06.102.1), dalej rozporządzenia (WE) nr 561/2006 na podstawie jego art. 3 lit. a). W takim przypadku autobus nie musi być wyposażony w tachograf, gdyż przewozy wyłączone ze stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006 są jednocześnie zwolnione z obowiązku jego instalacji. Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. U. UE L 1985.370.8), dalej rozporządzenia (EWG) nr 3821/85 urządzenie rejestrujące jest instalowane i użytkowane w tych pojazdach zarejestrowanych w Państwach Członkowskich, które są wykorzystywane do przewozu drogowego osób lub rzeczy, z wyjątkiem pojazdów wyłączonych.

W pozostałych przypadkach będzie to przewóz wahadłowy, który nie korzysta z ww. wyłączenia i wymaga stosowania do niego zarówno przepisów o czasie prowadzenia, przerwach i odpoczynkach wynikających z tego rozporządzenia, jak i zainstalowania i użytkowania tachografu w autobusie.

Przewóz regularny specjalny

Pod tym pojęciem rozumie się niepubliczny przewóz regularny określonej grupy osób, z wyłączeniem innych osób. W definicję tę wpasowuje się obsługa przewozów szkolnych. Przewóz regularny specjalny w krajowym transporcie drogowym może być wykonywany wyłącznie w oparciu o zezwolenie wydawane m.in. przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub marszałka województwa, w zależności od jego zasięgu. Tak stanowi art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.). Zezwolenie jest wydawane na wniosek przedsiębiorcy na okres 5 lat (art. 21 ustawy o transporcie drogowym).

Spełnienie tych warunków powoduje, że kierowca wykonujący przewozy regularne specjalne uczniów do szkoły na trasie do 50 km będzie podlegał wyłącznie pod przepisy rozdziału 4a ustawy o czasie pracy kierowców. Przewozy regularne osób na trasach do 50 km korzystają z wyłączenia spod regulacji rozporządzenia (WE) nr 561/2006, podobnie jak przewozy regularne specjalne wykonywane na takich trasach. Jedyną różnicą między tymi przewozami jest ograniczenie kręgu pasażerów, którzy mają prawo z nich korzystać. Co więcej w obu przypadkach nie występuje obowiązek rejestracji aktywności kierowcy przy użyciu tachografu. W efekcie, jeśli pojazd nie jest wyposażony w takie urządzenie, pracodawca nie musi uzupełniać tego braku, o ile kierowca wykonuje przewóz regularny specjalny na podstawie ważnego zezwolenia.

Przewóz wahadłowy

Zgodnie z definicją wynikającą z art. 4 pkt 10 ustawy o transporcie drogowym, przewóz wahadłowy to wielokrotny przewóz zorganizowanych grup osób tam i z powrotem, między tym samym miejscem początkowym a tym samym miejscem docelowym, o ile każda grupa osób przewiezionych do miejsca docelowego wraca do miejsca początkowego. Zgodnie z tą definicją miejsce początkowe i miejsce docelowe oznaczają odpowiednio miejsce rozpoczęcia usługi przewozowej oraz miejsce zakończenia usługi przewozowej, z uwzględnieniem w każdym przypadku okolicznych miejscowości leżących w promieniu 50 km. Jest to inny rodzaj przewozu niż przewóz regularny, z uwagi na brak wymogu poruszania się po określonych trasach zgodnie z rozkładem.

W związku z tym na ten rodzaj przewozu, niezależnie od długości trasy nie rozciąga się wyłączenie spod ochronnych przepisów międzynarodowych, regulujących czas prowadzenia pojazdu, obowiązkowe przerwy i odpoczynki. W efekcie kierowca realizujący ten typ przewozu podlega pod regulacje rozdziału 2 ustawy o czasie pracy kierowców, w zakresie czasu pracy oraz rozporządzenia (WE) nr 561/2006 w zakresie czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw i okresów odpoczynku. Oznacza to jednocześnie konieczność wyposażenia pojazdu w tachograf, który będzie rejestrował czas pracy tego pracownika z podziałem na poszczególne czynności, przerwy i okresy odpoczynku.

Jednostka samorządu terytorialnego zatrudnia kierowcę na podstawie umowy o pracę przy dowozie uczniów do szkoły. Jeśli zadania wykonuje w oparciu o zezwolenie wydane przez właściwy organ samorządu terytorialnego, a przewozy odbywają się na trasach do 50 km, kierowca podlega pod regulacje art. 31a-31e ustawy o czasie pracy kierowców, a rozporządzenie (WE) nr 561/2006 nie znajdzie do niego zastosowania. Wykorzystywany przy takich przewozach pojazd nie musi być wyposażony w tachograf, a nawet jeśli będzie wyposażony w takie urządzenie, jego zapisy nie podlegają kontroli Inspekcji Transportu Drogowego oraz Państwowej Inspekcji Pracy.

Jeśli pracodawca nie dysponuje takim zezwoleniem, należy przyjąć, że kierowca wykonuje przewozy wahadłowe. Skoro zaś porusza się pojazdem skonstruowanym do przewozu więcej niż 9 osób, licząc z kierowcą, to podlega pod regulacje rozporządzenia (WE) nr 561/2006. W takim razie brak tachografu i rejestracji czasu pracy kierowcy oznacza odpowiedzialność samego kierowcy i przewoźnika.